نوع سوم‌

سلام و عرض ادب جناب رضاپور عزیز

فارغ از محتوای سروده تان که هر شاعری این حق را دارد که در اشعارش گرایش و بینش و جهانبینی خودش را فریاد بزند و این حق , هم برای شما محفوظ است و هم برای دیگراندیشان , باید عرض کنم که سروده های شما از لحاظ روانی , که این روانی مستلزم گزینش و چینش درست واژه ها برای مصور کردن اندیشه است , روان هستند . و این یک فاکتور مثبت هست .

و اما در مورد عروض

عروض نیمایی , در امتداد عروض کلاسیک هست .
خود شعر نیمایی هم در امتداد رو به رشد شعر کلاسیک است .
یعنی , شعر کلاسیک , هم در عروض و هم در قالب , خودش را بهینه کرد و اسمش را گذاشته ایم نیمایی .

نیما خودش میگوید که من عروض خلیل ابن احمد فراهیدی را توسعه دادم . نگفته است که من یک عروض جدید آورده ام .

متاسفانه خیلی ها , حتی در دانشگاه ها فکر میکنند شعر نیمایی چه در قالب و چه در عروض جدا از کلاسیک است .

حالا چرا این اتفاق افتاده است ؟
چرا تصور نادرستی از شعر نیمایی در سطح جامعه ادبی رایج شده علت دارد .

ببینید , نیما دوتا چهره ی متفاوت دارد .
یکی (نیمای شاعر است)
و آن دیگری ( نیمای تئوریسین است )

تعریفی که از شعر نیمایی رایج شده است برخاسته از سروده های نیماست . کدام نیما ؟؟؟ نیمای شاعر

نیمای شاعر در حد و اندازه ی نیمای تئوریسین نیست .
نیمای شاعر , در یک نگاه کلی , یک شاعر متوسط است .
ولی نیمای تئوریسین , یک شخصیت بسیار بسیار برجسته است .

شعر نیمایی را , ما باید بر اساس نوشته های نیمای تئوریسین تعریف کنیم نه بر اساس سروده های نیمای شاعر .

نیمای تئوریسین , تئوریهای خودش را یکجا عرضه نکرده است . بلکه بصورت پازلی پراکنده در آثار نوشتاری خودش مثل ( حرف های همسایه – ارزش احساسات – تعریف و تبصره – نامه به شین پرتو – و نامه ها ) بیان کرده .

جامعه ی ادبی ما با تکیه بر (نیمای شاعر ) هست که شعر نیمایی را تعریف کرده است .
اشتباه , همینجاست .
زیرا , نیمای شاعر در ابتدای یک فرایند هست .
فرایندی که فقط توانسته قسمتی از تئوریها را بالفعل کند .
حتی در همین حد هم , شاگردان نیما مثل اخوان ثالث صدها بار بهتر از نیما عمل کرده اند . یعنی نیمای شاعر در مقام شعر , در ابتدای تئوریهایی هست که نیمای تئوریسین بیان کرده .

ما باید تعریف شعر نیمایی را از دل تئوریهای نیمای تئوریسین استخراج کنیم نه از دل اشعار نیمای شاعر .

نیمایوشیج , تمام عمرش صرف این شد که به شاعران سنتی سرا بقبولاند که شعر , فقط تقارن مصراع نیست . بلکه می تواند علاوه بر متقارن بودن مصراع ها از لحاظ رکنی , نامتقارن هم باشد . و همچنین این موضوع که شعر معاصر باید متاثر از زمانه اش باشد و در تصویرسازی و مفهوم پردازی و محتوا پروری باید متناسب با بینش و نگرش امروز باشد نه قرن های گذشته .

حالا شما فکرش را بکنید که چه برخوردهایی با نیما یوشیج از طرف متعصبان سنتی سرا شد .

نیما , عمرش را گذاشت روی سروده هایی که به متعصبان سنتی سرا بفهماند که مصراع ها را هم می توان در حالت عدم تقارن سرود . و این بمعنی نفی تقارن نیست . نیما نیامد که بگوید تجارب هزار و صد سال شعر فارسی را دور بریزید .
تجربه ها را که دور نمیریزند .
عادت ها را دور میریزند .
قفل شدن در یک جریان سرایشی را دور میریزند .
غافل شدن از محیط و طبیعت را دور میریزند .
ما هزار و صد سال آنطور که باید با طبیعت و طبع واقعی مان مانوس نبودیم . تمام شاعران کم و زیاد کُپی پیست همدیگر و یک جریان سرایشی راکد بودند . صدها منظومه برای تقابل با فردوسی و نظامی سروده شد . یعنی به افزایش حجم همت گماشته بودیم . فعلن جای این بحث ها نیست و به موضوع بر میگردیم .

ما هنوز هم از تجارب سرایشی سبک خراسانی و عراقی و هندی در سروده هایمان استفاده می کنیم . قرار نیست ما این تجارب را دور بریزیم . ولی اعتیادات ذوق خفه کن را بله . آنها را باید دور ریخت . آخه تا کی ما باید چشم معشوقه را به نرگس و قامتش را به سرو . و زلفش را به سمن و ابرویش را به کمان و لبش را به لعل و …. غیره تشبیه کنیم . شاعر خلاق به دنبال تشبیهات جدید میرود . به دنبال استعاره های جدید می رود . به دنبال ترکیب های اضافی و وصفی جدید میرود و ….

نیما این رویه غلط را اصلاح کرد . یعنی عمرش را صرف تفهیم این موضاعات کرد . متاسفانه به او مجال و فرصتی ندادیم که وقتش را صرف کاربردی کردن قسمت اعظم تئوریهایش بکند . بعد آمدیم آنچه از تئوریها بالفعل شده بود را بعنوان شعر نیمایی معرفی کردیم .
بعد هم که ذات الریه گرفت و چراغ عمرش برای همیشه خاموش شد .

اینکه من شادان شهرو در برخی اشعار نیمایی ام از بندهای نامتقارن وزنی وارد بندهای متقارن وزنی می شوم و خارج میشوم طبق تئوریهای نیما دارم انجام میدهم . البته نیمای تئوریسین نه نیمای شاعر .

در مبحث گریز از وزن . (چه بصورت درون بحری) و چه بصورت (بین بحری ) اینها آن قسمت از تئوریهای نیماست که باید بالفعل بشوند . با اینکه فروغ و چند شاعر نیمایی دیگر کارهای ابتدایی انجام داده اند ولی کارهای صورت گرفته ی آنها با آنچه نیمای تئوریسین در نظر داشته خیلی فاصله دارد .

نیمای تئوریسین میگوید ( پرسونا ) خلق کن .
چندتا از شاعران معاصر ما میدانند پرسونا یعنی چه و خلق آن باید چگونه باشد ؟؟ و اینکه اگر پرسونا خلق کردیم , شعر ما چه فضایی از لحاظ قالب و عروض خواهد داشت ؟؟؟؟؟؟

هنوز تووی ذهن خیلی از شاعران نیمایی ما این تصور از شعر نیمایی هست که شعر نیمایی یعنی تعدادی مصراع کوتاه و بلند که زیر هم نوشته شده است و هرجا شاعر میلش کشید از قافیه هم استفاده می کند .

این تصور جامعه ی ادبی ماست از شعر نیمایی .

آنها نمیدانند که هم ( قالب نیمایی ) و هم ( عروض نیمایی ) گسترده ترین قالب و عروضی هست که شعر فارسی توانسته است آنرا تئوریزه کند .

ما وقتی میگوییم قالب نیمایی , یعنی از قالبی صحبت می کنیم که تمام قالب های شعر کلاسیک را در خود دارد . به اضافه ی چیزهایی که فراتر از قالب های شعر کلاسیک هست.

ما وقتی میگوییم عروض نیمایی , یعنی از عروضی داریم صحبت می کنیم که تمام عروض خلیل ابن احمد فراهیدی را هم در دل خودش دارد به اضافه ی چیزهایی فراتر از آن .

خیلی ها به من میگویند که اشعار نیمایی تو ترکیبی از نیمایی و کلاسیک است . در صورتی که اینطور نیست . شعر من , فقط شعر نیمایی ست . و در نیمایی مصراع های ما می توانند هم تقارن رکنی داشته باشند و هم عدم تقارن رکنی .

ما در شعر نیمایی می توانیم چند وزن داشته باشیم . یعنی وقتی شما طبق توصیه ی نیما به سمت خلق پرسونا میروید , هرکدام از پرسوناهای شما باید دارای تیپ شخصیتی و فرم بیانی خودشان باشند . یعنی نمی توانید از یک وزن برای تمام پرسوناهای خودتان استفاده کنید . حتی از لحاظ نحوی هم بیان هر پرسونا باید متفاوت از پرسونای دیگر باشد . یعنی شما باید برای خلق پرسونا تمام شاخصه های شخصیتی را باید در نظر بگیرید .

و این یعنی چه ؟؟؟؟

یعنی با در نظر گرفتن فضای حال و حاضر جامعه ی ادبی کشور , بیشتر از 99 درصد از شاعران ما توان ورود به این عرصه را ندارند . چون شناخت های اولیه را ندارند . چون درک درست از شعر نیمایی فقط در میان تعداد معدودی وجود دارد . که صدای آنها در میان خیل عظیم شاعران دیگر به کمتر گوشی شنوا میرسد .

اخوان ثالث وارد گود خلق پرسونا شد . ولی اقدام صورت گرفته و جسورانه ی ایشان با اینکه در شروع این فرایند بدیع قرار داشت . نماینده ی آنچه باید باشد نیست . ولی ارزشمند است و پله ایست برای شاعران نسل ما برای برداشتن قدم های بعدی .

خلق پرسونا در شعر راحت نیست . چون ذهن شاعران ما عادت زده ی مسیرهای دیگریست که از این مسیر فاصله دارد و این فاصله زیادترهم می شود .

برای خلق پرسونا علاوه بر ذوق ( داشتن پارامترهای زیباشناختی فردی ) باید شناخت وسیعی از انسان و جامعه و مقولات مرتیط با آن داشت .

چند سال هست که شعری نسروده ام .
تمام این مدت را در اوقات فراغتم اختصاص داده ام به مطالعه در مورد انسان و جامعه و دانش های مرتبط با آنها .

چشم اندازی که نیما برای شعر فارسی ترسیم کرده است به قله ای شبیه است بسیار مرتفع تر از اورست .

در دنیا , علاقمند به کوهنوردی بسیار بسیار زیاد هست .
ولی کوهنوردی که به قله ی اورست صعود کند , بسیار کم است .

با اینکه تعداد معدودی می توانند به آن قله ای که نیمایوشیج بصورت تئوری ارائه کرده است صعود کنند . ولی تمام کمپ ها در مسیر قله , هرکدام جاذبه خودش را دارد . و خالی از لطف نیست .

از بابت روده درازی ام باید ببخشید . چون شما را مشتاق تحول می بینم , اختیار کامنت از دستم خارج شد .

🙏💐💐🌺🌺👌