اکرانِ ابتذال

حمیدخان از شما شعری خواندم که برایم شگفت انگیز بود و زیبا و قابل بحث . از آن جهت می گویم قابل بحث ، چون بسیاری اشعار ممکن است زیبا باشند اما حامل و حاوی مطالبی هستند که دیگر قابلیت گفتمانی خود را از دست داده اند . مثلا شما شعری در مورد چشم زیبای کسی می نویسید و خوب این دیگر بحثی ندارد و نهایتا با گذر از آن صفحه و گذاشتن یک لایک ، به صفحه ی دیگری می روید . اما برخی مطالب ” میزگرد پسند ” هستند و ناظر نمی تواند بی هیچ واکنشی از کنارش عبور کند . شعرتان از چند سو قابل بحث است :

۱- کارتان زیباست و قافیه ها نقشی تمام کننده دارند و ابیات در آن به قافیه ختم می شوند ، شاید بپرسید خوب مگر همه ی قالبهای کلاسیک به قافیه ختم نمی شوند ؟ بله درست است ، اما بسیاری شعرها قافیه ای دارند که تنها در نقش وزن کناری ، ظاهر می شوند و ممکن است بتوان برای آنها جانشین پیدا کرد . اما شعر شما قافیه هایش در بعد معنایی نیز با بیت خود هماهنگ هستند و در واقع حسن ختامی مفهومی دارند .

۲- اعتقاد به بازگشت منجی ، چه در شکل عینی آن و چه در اشکال دیگرش ، به بحث هیستوریسم منجر می شود . برخی از مورخان معتقدند که تاریخ نه یک سری اتفاقات پراکنده ، که جریانی آگاهانه و هدفمند است و رفتاری قابل پیش بینی و منظم دارد . این دسته از اندیشمندان که به نظرم ” ابن خلدون ” را باید پیش قراول آنها دانست ، نظرشان این است تاریخ همیشه قابلیت تکرار دارد و جنگ و صلح و فساد و اصلاح و انقلاب و دیکتاتوری و رشد و …. همه فرمولی یکسان دارند . به همین دلیل وقتی شرایطی مشابه گذشته در یک جامعه ایجاد شود ، قطعا اتفاقی متناسب با آن شرایط رخ خواهد داد که قبلا نیز رخ داده است . مثلا می گویند آنچه بر سر ساسانیان آمد ، بر سر حکومت‌هایی که همان رفتار را تکرار کنند خواهد آمد ( دیکتاتوری مذهبی و فساد سیستمی و … ) در اینجا معتقدان به منجی نگاهی واقع گرایانه دارند. یعنی می گویند منجی زاده ی شرایط است و ظهور آن اتفاقی ست که قبلا نیز افتاده است . یعنی آن شرایطی که یعقوب لیث و نادرشاه را برانگیخت اگر مجددا تکرار شوند ، به برآمدن نادر و یعقوبی دیگر خواهد انجامید .
نوعی دیگر از نگاه هیستوریته مبتنی بر اسطوره است . مانند ظهور منجی در معتقدات دینی ( میترا ، مسیح ، سوشیانت ، مهدی ، آواتار ، مانی و … ) این شکل از چشم انتظاری که معمولا افسانه آمیز است و البته دیگر مانند گذشته طرفدار ندارد ، منجر به هیستوریسم منفعلانه می شود . یعنی شما همه چیز را به اراده ای خارج از اراده جامعه می سپارید و خود را در وقوع آن دخیل نمی دانید. به گمانم افلاطون اولین کسی بود که از آرمانشهر ( مدینه ی فاضله ) حرف زد و تصوری را که از یک جامعه ی ایده آل داشت ، بیان کرد و مشخصات و مقدمات آن را به شکلی فرمولاسیون ارائه نمود . افلاطون برای ایجاد یک جامعه ی آرمانی و دلخواه راه حل داشت که البته در حیطه و حوصله ی این مقال نیست . پس از او نیز بسیاری از متفکران برای ایجاد یک جامعه ی دلخواه ، راه حل نوشتند و حرکتهای بسیاری در تاریخ برای تحقق آن انجام شد . هگل و به تبع او مارکس نیز معتقد بودند تاریخ تکرار می شود . منتها هگل، دیالکتیک حاکم بر تاریخ را در قالبی متافیزیکی تصور می کرد ( گاست ) ولی مارکس بحث روحی و انتزاعی را از آن برداشت و معتقد بود همه چیز در خود جامعه رخ خواهد داد و روح و معنا را دخالت نمی داد ( دیالکتیک ماتریالیسم ) در واقع به جرات می توان ادعا نمود ، منجی خواهی نیز برای ایجاد جامعه ی مطلوب است و تلاش برای ایجاد جامعه ی آرمانی ( اتوپیا ) در واقع موتور تاریخ است . حتا در شکل منفعلانه ی آن نیز بر تاریخ بی تاثیر نیست . کسی که معتقد به ظهور منجی ست در واقع منتظر شرایط بهتر است . یعنی شرایط کنونی را دوست ندارد . و به آن معترض است . پس در واقع انتظار ریشه در اعتراض دارد و منتظر واقعی ، معترضی ست تلاشگر و به نظاره و استغاثه، اکتفا نمی کند .

نوعی دیگر از هیستوریسم ، شکل ” نمادین و سمبلیک ” آن است . همه می دانند که رستم دستان حتا اگر واقعیت تاریخی داشته باشد ، دیگر از دنیا رفته است . اما همچنان ” رستم خواهی ” می کنند . کوروش خواهی شما نیز از همین دست است و جنبه ی سمبلیک و انگیزشی دارد . کوروش می تواند هرکسی باشد که احساس تکلیف کند و برای اجرای منشور عدالت و حقوق بشری اش ، تلاش کند . همانطور که نادر در تاریخ ما به نماد ضد اشغالگری تبدیل شده . کوروش نیز نماد برابری ست و هر زمان بی عدالتی باشد ، عدل و انصاف او را آرزو می کنیم . شعر از این نظر اثری ارزشمند است . هرچند که مضمون آن را پیشتر نیز سروده اند ، اما شما این تکرار را با زبانی وزین و شکیل ، ارزشمند کردید .

جنبه های دیگر شعرتان نیز قابل بررسی هستند . اما تازه دارم از کرج به سمت کرمانشاه می روم و دغدغه های معیشتی و دست خالی ام در مواجهه با نوروز ، اسباب دلسردی شده و واقعا آن مایه دلشاد نیستم که مانند گذشته، حضوری فعال در صفحات دوستان داشته باشم.

دست و دلتان مریزاد

درود بر شما
بسیار زیبا و ارزشمند
دستمریزاد
❤️❤️❤️🌺🌺🌺👏👏👏

درود بر دوست خوبم حمید آقا …
مثل همیشه عالی …👏👏👏🌺🌺🌺

سلام و عرض ادب قلمتان تابان 🌺

درود. به لحاظ فنی شعر بسیار تاثیرگذار و زیبایی است اما چرا کورش باید دوباره برخیزد؟ او دینش را به آزادی اندیشه و گسترش عدل در جهان در زمان حیاتش ادا کرده. الان دیگر نوبت او نیست.

در مورد دوم،
نه شما و نه هیچ فرد دیگری در درک شعر سپید به طور کلی، مشکل، و بنابراین نیاز به پس زمینه مطالعاتی خاص ندارد.
شعر سپید به مفهوم و روش شاملوییش، بیش از آن که حاصل نگاه او به ترجمه باشد، ریشه در ادبیات کلاسیک ما دارد و فقط مقید به موسیقی بیرونی و کناری یعنی وزن عروضی، و قافیه نیست.
اما شعر آزاد ریشه در ادبیات مدرن و پست مدرن و پساپست مدرن جهان دارد. اگر بخواهم خیلی دقیق به سرآغاز آن در ادبیات جهان اشاره کنم با جنبش های اکسپرسیونیسم شروع شد. جنبش هایی که در برابر ارائه عینی جهان در هنر قد علم کرده و آن را از اولویت اول هنری خارج کردند و در عوض به بازنمایی و خلق ذهنیت خود هنرمند در هنر بهای بیشتر دادند. به این دلیل رابطۀ معنا، آوا و تصویر در شعر آزاد مبتنی بر نشانه‌های شناخته شده نیست بلکه مبتنی بر نشانه‌های شاعرساخته به طور کلی (در جریان اشعارش) یا حتی فقط در لحظۀ خلق یک شعر خاص است.
در این نوع شعر که خود انواع مختلفی دارد خواننده نیز در لحظۀ خواندن، خود مشارک تولید اثر است و او هم می‌تواند برداشت نشانه‌ای خودش را (با دانش خود از سبک های اکسپرسیونیسم و بعد از آن، یا شناختی که از شعرهای پیشین شاعر دارد و با نشانه‌شناسی او آشنا شده، و یا بر اساس نشانه‌شناسی که خودش با دقت بیشتر به روابط متنی، بین آواها؛، تصاویر و کلمات برقرار می‌کند)، داشته باشد.
این دنیا کمی، در واقع کمی که نه خیلی، با دنیای کلاسیک که شعر سپید ما نیز همچنان به آن تعلق دارد، متفاوت است. زیبایی شناسی اش متفاوت است، هستی شناسی اش متفاوت است، و … . آیا این به معنی است که شاعر یا هنرمند در این سبک ها هیچ معنی را اراده نمی کند؟ قطعا چنین نیست اما ما در این سبک ها با یک معنی سر راست و مستقیم رو به رو نیستیم بلکه با یک شبکه معنایی که ممکن است چندین شعاع را در بر بگیرد مواجه هستیم. نکته این است که همۀ این شعاع ها از نظر عاطفی و روان‌شناختی به یک مرکز متصلند. مثلا ممکن است شما و من از یک شعر آزاد دو برداشت متفاوت داشته باشیم ولی برانگیختگی عاطفی روانی مان از آن شعر یکسان است.
در ادبیات جهانی شعر آزاد مقید به هیچ ضابطۀ صوری نیست ولی ما در ادبیات کلاسیک خودمان نمونۀ شعر آزاد داریم که شعر حافظ است و یکی از علل بی انقضا بودن شعر حافظ در ادبیات ایران و جهان نیز همین است. در حقیقت شعر حافظ از نظر صوری کلاسیک است ولی در واقع و از نظر ماهوی شعر آزاد است و به همین دلیل است که شما در هر لحظه این کتاب را باز کنید فکر می کنید بر اساس موقعیت و ذهنیت همین الان شما سروده شده و دارد به آن پاسخ می دهد به همین دلیل است که مردم با آن فال می گیرند و مثلا با شعر سعدی یا مولانا نمی توان فال گرفت.

با درود

بادرودواحترام،
اشعاروزین جایگاه ویژه وتاریخی دارندکه ارزشهایشان رامتمایزمیکند
ودرعین زیبایی به نیازهای جامعه می پردازد.بسیارعالی
💐💐💐👏🌹