درنگی بر (روان‌شناسی رنگ‌ها در روایت‌های شاهنامه) در روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی

با درود به دوستان

از آنجا که (رنگ) در فضاسازی هر اثر هنری (از معماری و هنرهای دستی گرفته تا داستان و روایت و شعر) نقش تداعی‌کنندۀ محتوا و تجسم بخشیدن به عناصر واقعی یا خیالی آن را بازی می‌کند, مطلب حاضر قصد دارد که به مناسبت (بیست و پنجم اردیبهشت ماه: روز بزرگداشت فردوسی), مروری داشته باشد بر موضوع کاربردی روان‌شناسی رنگ‌ها در روایت‌های این شاعر بزرگ و اندیشمند ایران و جهان. این مطلب در چهار بخش روایت‌های اصلی شاهنامه, محتوای اصلی روایت‌ها, رنگ غالب‌تر و سایر رنگ‌ها در هر روایت و اثرات روانی رنگ‌ها در هر روایت سازماندهی شده است.

1. روایت‌های اصلی شاهنامه:

_ داستان سیاوش
_ داستان ضحاک
_ داستان بیژن و منیژه
_ داستان هفت‌خوان رستم
_ داستان رستم و سهراب
_ داستان فریدون
_ داستان رستم و اسفندیار

2 محتوای اصلی روایت:

_ داستان سیاوش: خیانت, دروغ, پاکی, نجابت
_ داستان ضحاک: خون, سنگدلی, غیرعقلانیت, ظلمت
_ داستان بیژن و منیژه: عشق, وفاداری
_ داستان هفت‌خوان رستم: شر, خطر, دیوها, جادو
_ داستان رستم و سهراب: غم و اندوه, مصیبت و عزاداری
_ داستان فریدون: حسادت و شر, فاجعه, مصیبت و عزاداری
_ داستان رستم و اسفندیار: غم و اندوه و مرگ و سوگواری

3 رنگ غالب‌تر روایت و سایر رنگ‌های غالب روایت:

_ داستان سیاوش (سیاه: 29% ) + زرد, سفید, ارغوانی, سبز.
_ داستان ضحاک (سرخ‌سیاه: 54% ) + سیاه, سرخ.
_ داستان بیژن و منیژه(زرد: 36% )+ نیلی, سبز, سرخ, سفید, ارغوانی.
_ داستان هفت‌خوان رستم (سیاه: 71 %)
_ داستان رستم و سهراب (سیاه: 37 %)+ بنفش, سرخ.
_ داستان فریدون (لاجوردی‌سیاه: 41% )+ سرخ, بنفش, زرد
_ داستان رستم و اسفندیار (سیاه: 43 %)+ نیلی, سرخ, زرد

4 اثرات روانی رنگ‌ها در هر روایت:

الف) سیاه:
+ سیاه: نفی زندگی, بدبینی, ناباوری و بی‌علاقگی از یک سو, و رمز آلودی و وقار از سوی دیگر (همۀ روایت‌ها به جز بیژن و منیژه)

ب) رنگ‌های گروه کار که با اراده و فعالیت در ارتباط هستند (سبز, سرخ, زرد):

+ سبز: ایستادگی در برابر مشکلات. تحقق هدف. کسب احترام (داستان‌های سیاوش, و بیژن و منیژه)
+ سرخ: نیروی اراده, عمل‌گرا, خشنودی خاطر, محرک و افزایش دهندۀ هیجان و کاهش دهندۀ آرامش, تمایل به مخاطره, آزاردهنده در شرایط نامساعد و خستگی عصبی (همۀ روایت‌ها به جز هفت‌خوان رستم, و داستان سیاوش)
+ زرد: لذت ارادی از عمل, توانایی پیش‌بینی وضعیت خود و نتایج فعالیت‌ها در آینده, وادار کردن شخص به تفکر (داستان‌های سیاوش, فریدون, و رستم و اسفندیار)

ج) رنگ‌های غیر فعال که با آرامش و امنیت در ارتباط هستند

+ نیلی: کمال‌ مطلوب, درک شهودی, آرامش, آسمان, پاکی (داستان بیژن و منیژه)
+ لاجوردی: تعهد, وفاداری, شفقت, مردانگی, صداقت, حقیقت, بهشت, حکمت؛ هوش و ایمان (داستان فریدون)
+ بنفش: ارزش و اعتبار, فضیلت و ایمان, شجاعت و اصالت (داستان‌های رستم و سهراب, فریدون)
+ ارغوانی: فردیت, تخیل, عشق, آرامش (داستان‌های سیاوش, و بیژن و منیژه)
+ سفید: کمال, حرکت به سوی آینده, پاکی, تعادل, برابری, و وحدت, سادگی, نور الهی (داستان سیاوش, و بیژن و منیژه)

منابع:

• آب‌دانایی, منیره و اشعاری, محمود (1398). پایان‌نامه.
• نوری, فریبا (1396). مقالۀ همایش.
• فروزانی خوب, مرجان و پنجویی, مهدی (1396). مقالۀ همایش.

با درود بیکران