شعر و شاعری

چندی پیش در جلسه ای بودم که سخن از شعر و شاعری و نقد و بررسی صنایع ادبی و خصوصا صنعت شعر و نظم به میان آمد و در طول این جلسه از بنده هم نظرخواستند و نگاهم را نسبت به مقولات مذکور جویا شدند ، که مختصرا مواردی از این بحث را ، ذیلا خدمت شما بزرگان و اندیشمندانِ عرض می کنم :
اولین چیزی که بنده به آن اشاره جدّی و قاطع کردم این بود که شاعر باید پاک سرشت ، دارای اندیشه و تفکربلند ، طبع روان ، باریک بین و دارای سلامت روحی باشد و عرض کردم این چند ویژگی هم نظرِ قُدما و هم نظرِ متاخّرین است ، یعنی هر دو گروه واقف اند بر اینکه اگر شاعر فاقد یکی از این خصیصه ها باشد عیبِ کارش در گوشه ای معلوم خواهد شد ، و اما بنده مقداری این بحث را بیشترازآنچه که موردِ تاکید است تشریح کردم
” حظِّ اوفر” معیاری است که در مخاطب پدیدار می شود و شاعر را برای جهشی عالمانه و هنرمندانه و بلندتر مهیّا می سازد ، یعنی شاعر توانسته است کلام را بگونه ای عرضه کند که موجب نشاطِ توأم با تفکر گردد ، و باید این توانائی را داشته باشد که با بکارگیری کلمات ، هویّت را بشناساند و تجربه کند ، فلذا این اقدام یک امرِ مهمّ و شرط لازم برای شاعری است .
شاعر برای تحقّق این موضوع و رفع آلام بشر و پرداختن به مداوای دردهای اجتماعی انسان ، باید کلامی نو و زیبا و خوش و عباراتی شگفت انگیز ارائه دهد و این محقّق نخواهد گردید مگر با مطالعه ی مستمر در ابواب مختلفی که مشتمل است بر ادبیات ، جغرافیا ، ادیان ، سیاست ، تاریخ ، فلسفه ، جامعه شناختی و …
شاعر باید بر بدیع گوئی مستولی و تسلط کامل داشته باشد و سیاق خود را متناسب با آن مشخص کند و زیباشناسی را به کمال بداند و آشنایی با صنعت شعر را محور کارهایش دانسته و آنقدر مطالعه کند تا خود صاحب نظر و صاحب رأی شود و خوب و بدِ شعر را به نهایت تشخیص دهد تا اینکه اشعارش در مسیر رشد و ترقی قرار بگیرد و بالاخص عروض یا علمِ وزنِ شعر را باید علاوه بر مطالعه ی مقولات مذکور، هم بفهمد و هم بداند و ایضاً در این طریق ، شاعرمی بایست نقد پذیر باشد و بداند که بدون این مهم راه بجائی نخواهد برد و نقد را یک فرصت بسیار خوب برای خود قلمداد کنند ( علی رغم اینکه به دلایل متفاوت بعضی از شاعران نقد دیگران را یک ضربه ی روحی به خود می دانند که اغلب به دلیل شخصیت غیر علمی منتقد می باشد ) که البته بنده اعتقاد و اصرار دارم که برایِ کاهشِ این ضربات روحی به شاعران می بایست منتقد خود یک شاعر و شخصیتِ علمی و مسلط بر علوم مختلفه خصوصا عروض و از جنس شاعر باشد و شیوه ی انتقاد را بلد باشد ( در مقوله ای دیگر به شیوه انتقاد خواهم پرداخت )
اغلبِ آدم ها اعتقاد دارند شاعر یک سر و گردن از دیگران در جوامع و مکاتب مختلف بلندتر است پس میبایست میزانِ اطلاعاتِ جامعِ شاعر نسبت به مسائل اجتماع و ارائه آن با نظمی که عوام و خواص را مجذوب تفکر خویش کند یک مهمّ است و با مبنا قراردادن این اصلِ محکم ، مقولاتی از جمله اشعارِ كلاسيك، مدرن، ‌پست‌مدرن تعریف خواهد شد و مشخص می کند که کجائیم و چگونه ایم و به کدام سمت باید برویم
و مضافا ما اگر بگوئیم رهاوردهاي مدرنيسم در حوزة نقد ادبي، ‌قاطع و متقن و خدشه ناپذيرند ، باید اقامه دلیل شود و روايت‌ها، ‌جزء‌نگري، ‌عدم قطعيت، ‌معناگريزي مواردی است که باید به آن پرداخته شود
ماندگاري و پيشرفت در شعر ، نوعِ ايدئولوژي ، تفاوت شعر کلاسیک و شعر مدرن ، عشق در شعر و ساختارشكني، ‌هرمنوتيك، پلي‌فونيك از دیگر موضوعاتی بود که در باب کیفیت آنها صحبت هایی داشتم که انشالله در وقتی دیگر به آنها اشاره خواهم کرد….

والسلام و علیکم و رحمه الله و برکاه

م جعفری / اسفند 1395