مخمس بر تضمین غزل آری یا نه؟!

شعرتان بسیار خوب بود موفق باشید

سلام و عرض ادب بانو بیرانوند عزیز
ابتدا سه مورد کوتاه را عرض کنم:
یک، سپاسگزارم که با اشتراک این مطلب ارزشمند به پر بار شدن این بخش از سایت پاک کمک کردید. امید که دوستان بیشتری در این بخش فعالیت کنند و شاهد رونق روزافزونش باشیم.
دو، مسمط زیبایتان را خواندم و لذت بردم. درود بر شما و طبع روانتان.
سه، املای واژه‌ی «بارگذاری» به این صورت صحیح است.

حال پاسخ این سوال را به‌زعم خودم عرض کنم…
– مخمس بر تضمین غزل آری یا نه؟!
– آری

چرایی آری
در پای شعر «اینک ابراهیم» مانای عزیز از مبحثی صحبت به میان آوردم به نام ترامتنیت. از آن‌جایی که به‌نظرم به این سوالی که مطرح فرمودید مربوط می‌شود، پاره ای از آن کامنت را در اینجا نیز می‌آورم:
«بسیاری از زبانشناسان، فلاسفه و منتقدان پس از سوسور، که زبان را نظامی خودارجاع می‌دانست، بر اهمیت متن‌گرایی در تحلیل متون تاکید داشته‌اند. ژولیا کریستوا در دهه‌ی 1960نخستین بار اصطلاح بینامتنیت را به کار برد. بینامتنیت اصطلاحی پربسامد در آثار ساختارگرایان و پسساختارگرایان است. پژوهشگران و متنقدان با کاربست این رویکرد سعی می‌کنند وجوه یک متن را در پرتوافکنی دیگر متون بازشناسی کنند. ژرار ژنت، پیرو آثار کریستوا از مفهومی گسترده‌تر به نام «ترامتنیت» سخن به میان آورده است که بینامتنیت خود، یکی از شاخه‌های آن است. باید توجه داشت که اکنون نقدهای ترامتنی نه محدود به حوزه‌ی ادبیات که در نقدهای آثار هنری و دیزاین هم کاربردی هستند. ترامتنیت پنج شاخه دارد:
بینامتنیت: بررسی رابطه‌ی دو یا چند متن ادبی و هنری براساس هم‌حضوری؛
بیش‌متنیت: بررسی رابطه‌ی دو یا چند متن ادبی یا هنری براساس برگرفتگی؛
سرمتنیت: رابطه‌ی طولی میان یک اثر و گونه‌ای که به آن تعلق دارد؛
پیرامتنیت: بررسی ورودی‌ها و آستانه‌هایی که برای ورود به جهان متن باید از آن‌ها گذر کرد؛
فرامتنیت: بررسی رابطه‌ی تفسیری، تشریحی یا انتقادی یک متن نسبت به متن دیگر.»

در همین راستا تضمین غزل در مسمط را می‌توان مصداقی از بینامتنیت و یا بیش‌متنیت دانست. این‌گونه تضمین‌ها از آن‌جایی که با ارجاع به غزل مبدا انجام می‌شود به‌نوعی ادای احترام سراینده‌ی مسمط به سراینده‌ی غزل است. چه بسا سرودن چنین مسمط‌هایی به بازخوانی غزل مبدا و ماندگاری بیشتر آن هم کمک کند و زمینه‌ای باشد برای بازخوانی غزل در گفتمان‌ها یا فضاهای دیگر.

سال‌ها پیش (آبان 96) مسمطی نوشتم با تضمین از غزل جناب محمدعلی بهمنی و آن را به ایشان تقدیم کردم. البته زبان سرایش و نوع واژه‌گزینی‌ام در آن دوران زمین تا آسمان با اکنونم فاصله دارد (کاستی‌های آن را به خطاپوشانه بنگرید). به هر حال بنا بر دعوت شما آن را در این صفحه هم به اشتراک می‌گذارم:

مقصدِ آهِ من که شد؟ داغِ شقایقم بگو
رازِ پلنگ و ماه را، با دل سارقم بگو
موج کجا بَرَد مرا؟ پاروی قایقم بگو
«این شفق است یا فلق؟ مغرب و مشرقم بگو
من به کجا رسیده‌ام؟ جان دقایقم بگو»

شمع مزار خنده را گریه چو فوت می‌کند
بغض هزار ساله در سینه سقوط می‌کند
حکمِ دل است و بی دلم، اوست که کوت می‌کند
«آینه در جوابِ من باز سکوت می کند
باز مرا چه می شود؟ ای تو حقایقم بگو»

حلقه‌ی آتشین چرا؟ عقرب خودگزیده را
آب هلاک می‌دهی اسب نفس بریده را؟
از لب کال چیده‌ام بوسه‌ی نارسیده را
«جان همه شوق گشته‌ام، طعنه‌ی ناشنیده را
در همه حال خوبِ من، با تو موافقم بگو»

دست سکوت می‌کُشد، فرصت غوغای مرا
سایه سیاه می‌کند مطلع فردای مرا
پتک جنون می‌شکند آخرِ سر پای مرا
«پاک کن از حافظه‌ات شور غزل‌های مرا
شاعر مرده‌ام بخوان، گور علائقم بگو»

بی‌خود و سرسری مرا بر سر تقدیر مکش
برای شعر ساده‌ام، نقشه‌ی تفسیر مکش
بر تن کهنه کُنده‌ام، عکس دل و تیر مکش
«با من کور و کر ولی واژه به تصویر مکش
منظره های عقل را با منِ سابقم بگو»

دانه‌ی مهر جز تو را در دل خود نکاشتم
عقل فریب‌خورده را جای دگر گماشتم
بر سر لوح زندگی ،نامِ تو را نگاشتم
«من که هر آنچه داشتم اول ره گذاشتم
حال برای چون تویی اگر که لایقم بگو»

درپی عشق می‌دوم، بی‌پر-و-بال می‌رسم
آخر هر ترانه بر، واژه‌ی لال می‌رسم
ماضی مستمر شوم، تازه به حال می‌رسم
«یا به زوال می‌روم یا به کمال می‌رسم
یک‌سره کن کار مرا بگو که عاشقم بگو»

آبان 96
سینا دژآگه

سپاس از اشتراک شعر و مطلب ارزشمندتان
زنده باشید و در اوج🌸🌺🌸🌺