منظومه آریو برزن

با درود به هم میهنان،شاعران وادیبان علاقمند به افتخارات تاریخ ایران.اسفندماه گذشته مراسم بزرگداشت نظامی در تهران با گردهمایی مقامات و استادان دانشگاهی برگزار شد و در طول برنامه مرتباً از پنج گنج یاد و نام بردند. از جمله اسکندرنامه که متنی است مملو از ستایش اسکندر و تقدس این شخص مهاجم .
در گنجینه بودن خسرو و شیرین و لیلی و مجنون و هفت پیکر تردیدی نیست. اما آیا نابودی سرزمین رویایی ایران به دست سپاه اسکندر را می توان گنج نامید؟
حکیم نظامی در اسکندر نامه به تمجید و تعریف بی اندازه از اسکندر پرداخته .
در اقبال نامه و شرفنامه ، وی را پیامبر دانسته و به لشکرکشی او تقدس داده که تا امروز نیز بر باور برخی افراد تاثیر گذاشته . براین اساس ، گویی داریوش سوم وقهرمانان وسربازان ایرانی دربرابرسپاه یک پیامبرایستاده اند.هیچ جایی ندیدم که پاسخی شایسته برای این ادعاارائه شود،به گونه ای که وزن و استحکام درخور بیان شاعری چون نظامی راداراباشد،ودرعین حال، مصداق تاریخی داشته وهمچنین مانند بیان شعری نظامی ،روایت گونه نیزباشد.ازپروردگاریاری خواستم واین مثنوی حماسی برکاغذنقش بست.نوع سرایش ونکاتی که دراین منظومه هست نسبت به سایر آثارگرانمایه تفاوت وتازگی دارد.به عنوان نمونه،نقش ارسطو وهمچنین رزم دین پایه ی آریوبرزن و همرزمان او وشخصیت واقعی اسکندرازآن جمله اند.به علاوه،روایتی عینی درشرح روزنبرد وجانفشانی افسران ازشهرودیارهای متفاوت ایران وحضورشخصیت دینی درآن میدان.هرچندامکان شرح گسترده ی این منظومه وجود داشت اماتاآنجاکه امکان داشت وقایع راکوتاه آورده ام تا حوصله ی امروزین خواننده ی گرامی رعایت شده باشد.این شعررا به حکم وظیفه ملی سروده ام وامیداست که هم میهنان به یادفداکاری آریوبرزن وسربازان او،این منظومه که تصویری نوین وواقعی ازآن حماسه است راکامل بخوانند ودرسی راکه بایستی درکتاب های درسی باشد،ازاین راه به سایرین معرفی نمایندکه پس از نام یزدان،هیچ چیز برفداکاری درراه وطن برتری ندارد.

“به نام پروردگارگیتی”
؛ آریوبرزن آریوبرزن است؛
ایرانی ام ؛ آنسان که تو ؛
می شناسی مرا ؛ درشعرم ؛ درباورت؛
می شناسم تورا ؛ درتاریخ ؛ درآرزوها ؛
که نزدیکند ؛ آنسان که میهن ؛
واینک ؛ حماسه ای جاودان ؛ رزم دلیرانۀ آریوبرزن ؛
ارزنده روزی ؛ از تاریخ ایران ؛
برای هر ایرانی ؛ هرجای جهان ؛
شعرنیست به تنهایی ؛
بیانیه ایست برای غیرت ؛
آریو برزن و مردانش ؛
که باج ندادند به دشمن ؛ و بخشش نپذیرفتند ؛
تاآخرین نفر؛
ردی است بر سخن ؛ از پیامبری اسکندر ؛
ردی است بر خیانت ؛ ز بی مایه ای ؛ که میهن فروخت ؛ وسرباز را ؛
در کتاب درس خالیست ؛ جای آریوبرزن ؛ اما در قلب ها؛ ؛ نه ؛
فرزندان چگونه بدانند ایران را ؛ وخودرا ؛
اگر نخوانند ؛ نشنوند ؛
برای ایران گذاشت تمام هستی خویش ؛ به دربند پارس ؛
و اینک ؛ ماییم ؛ همراه او ؛ هم رزم او ؛
با سروده ای ؛
آنگاه ؛ آریو برزن را خواهیم یافت ؛
و خود را ؛
که هزاره هادرتلاشنددرزدودن ؛ ودیگران نیز ؛
که نخوانیم ونگوییم ازاو ؛ وتنهابماند سرباز ؛
آنچنان که بود ؛ آنچنان که بود ؛
آریو برزن ؛ ؛ ؛ هنوز می جنگد ؛ ؛ ؛…به تنهایی….
……………………………..
بگفتند تا آن که مازنده ایم
نبینند دشمن که بازنده ایم
چودشمن قراراست کشوربَرد
همان به که باجان وباسربرد
به فرمانِ موبد به عزم نماز
ببستند کُشتی و دستار باز….

آریو برزن
سروده ای از مجموعه اشعار
” س.ن.روشن”

دریغ آنچه گویم در این انجمن
ز هر پارسی ناله آید چو من
حکایت چو آرم زدوران درد
دل آزرده سازد روان پُر ز گرد
ازاین ره نخواهم که یادآورم
غم کهنه را بر مداد آورم
ولیکن گذر کرده ام از رهی
که پوئیده آن شاعر گنجوی
چه بسیار زیبا سخن گفته است
چه زیبنده راهی که او رفته است
دریغ آن همه داستان های خوب
که در بند آخر نماید غروب
در آن از سکندر بتی ساخته
تراشیده سنگی و بنواخته
همانی که هیچش گرامی نبود
مگر آنچه از دیگران می ربود
چنان گفته از شرح اسکندرش
کمر بسته تا کرده پیغمبرش
بتازیده او از پی سروری
حکیمش بگوید ز پیغمبری
کنون با نظامی نظام آورم
چنین پرسش اندرکلام آورم
ندانم ز دارا چه کین بوده است
سزایش در این قصه این بوده است
و یا از سکندر چه خوب آمده
که وی خور و دارا غروب آمده
ز اقبال اسکندر پر شرر
زدایی ازاوهر خطا و ضرر
به اقبالنامش چنان سر کنی
به دانش زِ هر فرقه برتر کنی
شرف زان شرفنامه چون میچکد
ز دستش خدایی نه خون میچکد
ز دارا به سستی بری نام را
سکندر دهی جام و فرجام را
عجیب آنکه پیغمبرش گفته ای
گناهان وی با سخن رُفته ای
کدامین صفت را در او یافتی
که این ریسه بر آسمان بافتی
کجا از کمالات پیغمبری
نشان بوده درذات اسکندری
سراسر چنان شرح پر ماجرا
بدین پرده آلوده کردن چرا
نظامی حریفی سخن پروراست
که در واژه گویی یکی افسر است
ولیکن ز اسکندر و نامه اش
بسی شبهه افکنده برخامه اش
اگر من بُدم نزد او آن زمان
نشایدکه گفتی چنین بی گمان
نخواهم که طول آورم این سخن
ز عزم سکندر زِ رزم کهن
که روزی نگاران والاسرشت
ز کردار او برده اند درنِبِشت
سکندر چنین گوید از سرنوشت؛
فلک نامه ام را چنین درنوشت
یکی ازخدایان یونان زمین
گذر کرداقصای این سرزمین
همی رفت و رفت ازتفرج به پای
که تا بخت خوش آیدش رهنمای
درونش پر از آتش اشتیاق
وجودش زجفت آوری داغِ داغ
جهان را نظر کرد از آسمان
زمین را گذر کرد اندر زمان
صدف را بکاوید بهر دُرَش
ز گلدسته گل خواست اندرخورَش
ز خورشید پرسید دیدار ماه
نشان درنشان رفت تا کاخ شاه
فیلیپوس بود آن زمان پادشاه
بهین همسری داشت چون قرص ماه
خداگونه چون چهرۀ مام دید
کلامش روان و دلش رام دید
شبانگه که بر پردۀ نیلگون
کشانَد فلک پردۀ قیرگون
به دریا فروشُد تَک زرفشان
زُحل پرده آویخت اخترنشان
همه بستر ناز آراسته
گهی برتن آسای وگه خواسته
درونش خدایی وچهرش چومار
سراسر به نرمی و نقش و نگار
فرورفته بر بستر مام من
بدین ماجراسرزده نام من
فیلیپوس من را نباشد پدر
به نیمی خدایم زنیمی بشر
هر آن کو زند قصۀ دیگری
نمانَدهمان دم برایش سری
ازآن پس سکندرچنان سرگرفت
که خود را پرستید و برتر گرفت
از آن سو جهانش پر از بخت بود
فیلیپ آن زمان شاه وبرتخت بود
ارسطو که علمش زبانداد بود
درآن کاخ وآن مُلک استاد بود
به هردانشی داشت دست وزبان
به کشتی دانش همو بادبان
بفرمود آن شاهِ با فرّ و جاه
بیاموز فرزند و آور به راه
چنان پرورش دار از مایه ات
بدارش همی سایه برسایه ات
که روزی بَرَد کینه برمانیان
سپه برکشد بهر ایرانیان
ز باج شهنشه به هرسالگرد
روانم تَبَه گشته از آهِ سرد
سکندر چو بالید در آن سرای
پدردرگذشت وپسرشد به جای
بزدرأی خود با ارسطوی پیر
که با من بیاو جهان را بگیر
بدو گفت ای خُردِ گُرد آزمای
نشایدکه اکنون درآیی ز جای
جهان درکف وامرشاهنشه است
نبردش چو افتادنِ در چَه است
که یونانیان گرچه جنگاورند
هم ایرانیان همچو شیر نرند
حریف است پلنگ اربه نخجیرگاه
نیارد کشد پنجه در روی ماه
کنون گویمت راهِ این کارچیست
مُراد آن که یابد ز بازار کیست
بیاموزمت اندراین سال سی
به نیرو میاویز با پارسی
فیلیپ اندراین راه بسیار رفت
بسی جان ومال اندراین کاررفت
نخست آنکه ازلشکری ترس را
زدایی و برپا کنی درس را
چو ایران به نیرو گرامی تراست
تن آموز این خطه نامی ترست
به ورزش فزون کن توان سپاه
به تمرین در آور نبرد سلاح
زمان بگذرد نزد ایرانیان
فتد فتنه در بین درباریان
ازآنان چوپرسی که دشمن کجاست
بگویند همین جا و در بین ماست
کند دشمنی هریکی با یکی
نخواهد گذشتن ولو اندکی
ز یونان واسپارت لشکر بساز
بزرگان آن قوم را در نواز
مرو روی در رویِ ایران سپا
ز پیرامنش خاک و کشورگشا
چو شمشیررا ناوری روبه روش
زایران نیاید صدایی به گوش
چو فرزند سازی جدا از پدر
بدست آوری هم پدر هم پسر
ز ایران تو را آشنایی دهم
ز گرز وزتیرش رهایی دهم
که گردان خودرازره پوش ده
یکی پند پرسود را گوش ده
بساز از سپر های زنجیردار
نوک تیززوبین درآن گیردار
همان جوف آهن که داردسپر
پریشان کند گرز شیران نر
به زیرسپرکن سپه را نهان
امان یابد ازضرب ایرانیان
جدا کن امید از سپاه گران
چه یأس آوری حربه یاشوکران
پس آنگه فریبِ سران سپاه
چه باعفووبخشش چه بامال وجاه
تو خود نیز دریاب جنگاوری
به جنگاورانت بده سروری
پس آنگه بزن طبل پرکینه را
که داغ آورد جوشن وسینه را
نترسند گردان ز خیل سپاه
درآیند محکم به هرجایگاه
دگر نکته بسیار دارم به گفت
به آوردگه جمله خواهی شنفت
به نزد خدایان یونان برو
نه بهرنمایش که باجان برو
ببر بهر ایشان هدایای نیک
زخُدّام وقربان و دُرجِ دریک
به هم دار پیوند یونانیان
که گردند از باج ایرانیان
از آن پس سکندر بکوشید سخت
ببوسیدوبگذاشت هم تاج وتخت
به آهنگ مقدونیان رفت پیش
سپاهی ز یونانیان کرد بیش
فراوان گرفت از یلانِ درشت
برازنده بالا و کوبنده مشت
فرستاد پیغام از هر طرف
کنارش هدایا و دُرّ صدف
ز فرمانروایان ایران گریز
درآورد پیمان خود در ستیز
ز مقدونیه کرت و یونانیان
ز مصر و زاسپارت با رومیان
به هم بست پیمان رزم جدید
به ناگه بسی لشکر آمد پدید
ز مصر و ولایات خرد و کلان
زاِسپان و بلغار و دشت گُلان
به حکم ارسطو به هم درشدند
توگویی که یک حلقه بردرشدند
به هم دوخت گُردآوران پرشمار
فزون کرد لشکر به سیصد هزار
بیاموخت آن جمله را آنچنان
که در جنگ ازدشنه باشندامان
جهان را برانگیخت بر پارسی
سپس عزم خودکرد بر پارسی
ازآن سو ولی عزم بالا نبود
کسی در پی رزم والا بود
به ایران زمین سومین داریوش
ندانست عزم سکندر به هوش
از آن سفره خواران و آن بارگاه
نیامد کسی جز به تعریف شاه
به گِردآوری لشکر افزون شدند
ولی از هماهنگ بیرون شدند
سکندرز صور و زصیدا بِرَست
دژ غزّه را نیز درهم شکست
سپاه سکندر به هم ساخته
ز ایران زمین درهم و آخته
در آمد به هم هر دو امیدوار
چه فوج پیاده چه جوشن سوار
زمان تیره گشت وزمین تیره تر
هوا رعشه از ضرب گرز و سپر
نفس همچو آتش هوا را درید
زمین رنگ خون را ز مردان خرید
همه چرم اسبان شده چاک چاک
پُر از نوک پیکان شده روی خاک
ز هر گوشه ای کوسِ آوردگاه
گره در جبین شعله اندر نگاه
سکندرچواین پایداری بدید
لباس خیانتگری را برید
نهانی فرستاد کارآگهان
فریبندسَرِ سُست فرماندهان
که دربارچون سست مغزان شوند
سرانِ سپه پای لغزان شوند
همه سروران و سپاهِ دلیر
اسیر کمند ارسطوی پیر
به تدبیرِفرماندهان پلید
زیانی به ارابۀ شه رسید
که ارابه ناگه بشد واژگون
سرشاه برخاک و تاجش نگون
چنین داد آمد که شه کشته شد
هزیمت سپه کُشته ها پشته شد
تمامی فتنه به هم داد دست
به اردوی ایران درآمدشکست،
از آن پس سکندربشدتاج ور
کران تا کران بهر او باج ور
چو یونان رهانید از بند پارس
روان شدکه آیدبه دربندپارس
کنون شهربویراحمدش گفته اند
میانِ دو استان سَدش گفته اند
یکی پارس باشدکه سرتخت بود
دگر خوز کان مایه ی بخت بود
همانجاکه بُد تنگه ای تاب دار
میان تنگ بود و بُنَش آب دار
به بالای او کی رسیدی نگاه
ز بالا تو گفتی که ژرفینه چاه
یکی بود نام آریو برزنش
همه عشق میهن به جان وتنش
نَسَب داشت ارشام پیروزگر
پاسارگاد شهرش پدر در پدر
به سرداریِ پارس آراسته
به پایِش ز دربند برخاسته
سر و سرور پاسبانان کاخ
که آمد ببندد ره ازسنگلاخ
پاسارگادراهِشت وآمدبه کوه
که بر نامِ ایران بماند شکوه
یکی راه بُد تا به بالای تنگ
بسی سخت ازجنگل وپارسنگ
ندانست کس راهِ این راه چیست
خم و پیچ آن راه و بیراه چیست
از آن راه سردار شد درنوَرد
هزارش دو آمد رفیقِ نبرد
به آن ره درآمدکه بندد کمر
به تاریخ ایران شود نام ور
برفتند این نیک نامانِ مرد
به راهی که زان نایدش بازگرد
سپاه سکندر به تنگ آمدند
پی آخرین بند جنگ آمدند
سپه چون درون شدبه گردابِ تنگ
فراوان بر او بارشِ پار سنگ
ز خُرد و میان سنگ و تیز و ستبر
که هریک فرو افکنَد چرم ببر
چنان بارش آمد به روی سپاه
که خون مایه شد آبِ آن جایگاه
فروماند لشکر در آن تنگِ تیز
نه جای فرار و نه پای گریز
به فرمان سکندر عقب گرد داد
بسی کشته ازاسب وهم مردداد
فرو ماند در این نبرد جدید
ندانست کاین از کجا شد پدید
بپرسید از افسران سپاه
و یا از اسیرانِ آوردگاه
چه راه است این ره که ما آمدیم
چه ژرفست این چَه که ما آمدیم
چه آوردها بر زمین ساختیم
چه سان درهمین یک نفس باختیم
بگردیداین خطه راسر به سر
پراکنده سازید سیماب و زر
که تا کس دهد آگهی زین خطیر
سلامت سپاهی رود زین مسیر؛
یکی بود دَشتی درآن دشتِ باز
که همواره بودی به فکر نیاز
خوش آمد که گفتند پاداش هست
به نزدیک فرماندهان جاش هست
خورَد هر چه خواهد ز آب و خوراک
بَرَد هر چه خواهد زرِ تابناک
خیانت چو زیبا بزک آورد
سَرِ لقوه را زیر تَک آورد
چو آید خیانت ز فرماندهان
دگر کِی امید است بر ابلهان
درآمدبه سستی و تن شد حقیر
وطن داد دشمن به جای فتیر
زبون آمد اندر به اردوی کین
ز جوشِش عرق برده بر آستین
نشان داد راهی از آن راه سخت
که راحت سپارندسنگ و درخت
شبانگه روان گشت نیم سپاه
به نرمی وآهسته در نور ماه
به اردوی برزن خبردر رسید
که دشمن به یکبارگی سررسید
نمانَد به جز اندکی از مجال
که تِیهو درآید به رزم شغال
درآن دم به نزدیکی بامداد
به ناسوده آسودگی جام داد
گروه آمد از قُلّه بر دامنه
فراغ ازدرخت وگیاه و بَنِه
همانجا به سوگند برخاستند
ز دادارْ تاب آوری خواستند
همه گِردِ هم آریو در میان
شوند پاس بانِ درفش کیان
بجنگند تا آخرین در نبرد
نسازند جز نامِ مردانِ مرد
بگفت آریوبرزن از رای خویش
سپه را بیاورد هَم پای خویش
نوازید آن را که نزدیک بود
هم آن را که از دور بر ریگ بود
بگفت امشب این آخرین شام باد
چو چاش آید این صحنه فرجام باد
چو فردا شود آفتابش بلند
تن این سپاه است و زورِ کمند
چه گویید در عزم و در کار خویش
چه خواهید اینک ز دادار خویش
دو راه است ما را که عزم آوریم
اسارت رویم یا که رزم آوریم
به گندم فروشیم نام بلند
و یا بر تن آریم زخم کمند
به دشمن سپاریم هر خواسته
و یا غیرت آریم آراسته
به پای خدایان یونان فتیم
و یا کُشته درپای یزدان فتیم
بزرگان نشستند بر روی خاک
ستایش نمودند یزدان پاک
بگفتند ما را گواهی هموست
که هم ماازوییم وکشورازوست
چو دشمن قرار است کشور بَرَد
همان به که با جان و با سر برد
گر از ما بماناد حتی یکی
حماسه تبه باد جز اندکی
درست است این تن بماند به کوه
ولیکن به دشمن در آید ستوه
سراپردۀ عشق را پرده ایم
جهاندار جاوید را برده ایم
چنان سوی دشمن شتاب آوریم
که نام نکو در کتاب آوریم
ز ما باز گویند از باستان
نباشیم شرمندِۀ راستان
اگر بود آن یک شکستی بزرگ
بسازیم این پرده کاری سترگ
کنون نام دارا کنیم بازگشت
ببندیم ره بر سپاه پلشت
نمانیم تا هجمه برما کنند
بتازیم تا پیله برجا کنند
کنون راهِ گم گشته بازآوریم
به آیین نیکان نماز آوریم
بگفتند این را و برزن ستود
همانگونه کاین رای او نیز بود
به فرمانِ موبَد به عزم نماز
ببستند کُشتی و دستارْ باز
سپس عهد کردند درپای کوه
نمانَد یکی زین بهشتی گروه
از آن سو سکندر به نیم سپاه
بزد حلقه بر دامن جایگاه
به هفتاد و یکصد هزاران نفر
کشیدند اردو در این یک سفر
به رأی آمد او با سران سپاه
چه سان در نبرد آوریم پایگاه
که اندک گروهی به این استوار
نبودست هیچ اندر این کارزار
سپاهانِ دارا گر اینسان بُدی
شکست سکندر چه آسان بدی
همان را که از پارس بشنیده ام
ندیدم مر این جبهه رادیده ام
بدارید پروای رزمِ گروه
که بس کشته سازند از ما به کوه
بدارید این حلقه را تنگ تر
مگر بند سازید شیران نر
از آن پس چنین رزم بُرد آن سپاه
به سختی سرآورد تا شامگاه
که گرکشته کم بود از هر طرف
نفس در رقم بود از هر طرف
ز ایران درآمد ز پا چارصد
ز دشمن هزاران دو و پانصد
یکان روز دیگر خروشی جدید
ز یزدان بیامد سروشی جدید
که ای پهلوانان گر ایران برفت
ز سرپنجه ی شرزه شیران برفت
ز دشمن به صدحیله اش برده دست
ز ایران به مردانگی در شکست
بر آرید امروز پیمان خویش
ز پیمان درآیید با جان خویش
من اینک شما را پذیرنده ام
که میرنده و آفریننده ام
به پیمان من اینک آرید دست
که پیمانه گردید از باده مست
از این پس بماناد سالانِ سال
همین بخت یاری و این شور و حال
که جان دادن از بهر این آب وخاک
روا باشد از جان نثارانِ پاک
بگفتند تا آنکه ما زنده ایم
نبینند دشمن که بازنده ایم
همه نیستیم آنکه باشد تویی
همه کیستیم هر که باشد تویی
پس آنگه سپه دست در دست داد
قدح باده را بر لب مست داد
ز جوشش به در کرد جوشن که تیر
بیاید فرو بر تنِ شرزه شیر
سبک بار بستند چون اختران
به گردون بچرخند از هر کران
نه از تن شناسند روح و روان
نه از دشمن آرند کس را امان
ز جان نعره زد آن گروهانِ کم
نه از نیستی باکش آمد نه غم
چنان زد به آن مَردم پرشمار
که ناگه شد از یکدگر تارْ تار
گسستند آن جوشن آوردگان
شکستند آن مالک بردگان
خدایان در آن دم فروریختند
که با نام یزدان درآویختند
بدیدند آن جان نثارانِ بُت
چنین سست پایی زیاران بت
به هرجا گروهانِ برزن رسید
تو گفتی رَمِه هجمۀ گرگ دید
به هرسو نگه بر دلیران برفت
ز رزم آورش یاد شیران برفت،
سپه رانده با گرز خود “بختیار”
همان سان که آن سوترش”کوهیار”
به ضرب فلاخن ز “برنا”ی لُر
چپ عرصه از مردِ افکنده پُر
ز سرپنجه گویم که “فرزان” کُرد
به هرکس درآویخت جانش ببرد
به شمشیرِ خَم از “رهام” بلوچ
ز دشمن رها شد نود جان پوچ
خروشنده “شَه زیورِ” جهرمی
صف از صف جدا کرده چون اهرمی
کمر را ز هر کس گرفت “مردزیست”
بیاموختش بیستون مرد کیست
به دشمن شکاری یل خاوری
دو صدآفرین گفته هر داوری
ز فرهنگ کرمان ” کیادشت” بین
به هر زخم رزمنده تر گشت این
چپ و راست یونانیان در هراس
ز ایلام مردی به نام”شماس”
تبرزین مادی به دست “هژبر”
چو گردن شکافنده چنگال ببر
به دشمن چو زد افسرِ”شادنوش”
نشان داد غوغای فرزند شوش
دگر افسران نیز از هر دیار
همان آفریدند در کارزار
سپس جمله نیکان درآن رزم دور
شدند نیزه در قلب مرداب شور
درفشِ سپه دارِ آزاد پی
به دست “فرامرز” از شهرِجی
دو صد مرد جنگی چو “یوتاب” نیست
بزد بر زمینش به هر دست بیست
زره چون بپوشد ز مردان سر است
نه هرکس شناسد که او دختر است
کمان را که زابل به “سرهنگ” داد
جگردوزِ جانانه در جنگ داد
چو از شهرِ ری عزمْ “هوشنگ” کرد
دو میلش به کف عرصه راتنگ کرد
دژ هگمتان و “فریمانِ ” گُرد
شکافنده پتک و سپرهای خُرد
ز خون لخته شد دستۀ آبنوس
که بُد خنجرِ”بُرزه” ازاَرگ طوس
در این ماجرا هرچه گویم سخُن
ازین رشته ناید که آید به بن
هراسان حریفان نفس ها گره
فرو برده این ترس در حنجره
چه بسیار زخم از قفا یافتند
دلیری نهاده خفا یافتند
هلاکان دشمن در آن کارزار
رسیدند یکباره بر پنجهزار
به اندیشه رفتند فرماندهان
که این ننگ را چون بریم از میان
به تدبیرشان جملۀ آن سپاه
هجوم آفریدند بر جایگاه
سراپای آن عرصه در خون شدی
کزآن کشته هر لحظه افزون شدی
هزاران زده زخمه بر آسمان
همان تیغ شمشیر و زخم سنان
بسی پیکرِزردْ بر گِل کز آن
برابر زند فرشْ بَرگِ خزان
زمان آمد آنگه که گویم مراد
از آن مرد والایِ نیکو نهاد
همان آریو برزنِ نامور
همان آهنین عزمِ والا گُهر
همان گوهرِ پاکِ نیکو سرشت
که مأوای او جاودان در بهشت
درآن دم که هنگامه شدسخت تر
ز اردوی دشمن بیامد خبر
بر آنند کان حلقه آید به تنگ
که این ننگ پایش نیابد به جنگ
به هم داده پیوست چون یک نفر
به یورش چو پیکان جوفِ سپر
به قدرت فشردند قلب سپاه
بشد غنچه در قلبِ خارِ گیاه
زده نعره آن سان که آن کوهسار
بلرزید و دشمن به عزم فرار
سکندر چنین گفت به فرماندهان
نیاید که این حلقه یابد دهان
که گر آریو در رهد زین میان
سکندر شود بر سکندر چیان
سپاهی نمود از هزارش دویست
هر آن کس که جان در بَرَد گوی کیست
از آن سوچنان غیرت افزوده شد
که آن آتشِ تیز هم دوده شد
ولی در دل کوره پولادِ سخت
چه راه آورد تا نیاید به لَخت
به ناگه به همراهی یاوران
برون گشت برزن ز بند گران
بشد دور از آن سپاهِ شرور
همین یک قلم بس که آید غرور
چو گشتند دور و بیامد امان
بچرخید سالار بر همرهان
بدید آنکه تنها به سیصد نفر
برون گشته از این فروبسته در
از آن سو نگه کرد یاران خویش
که هستند بر عهد و پیمان خویش
به صد حلقه آن گُرزه مارِ شرر
فروبسته خود را به همیانِ زر
رفیقان به رزم اند و او درامان
نیرزد چنین حالت اندر گمان
دلش نرم گردید و چشم آفتاب
بکوشید کاین چشمه ناید به آب
همان یارِ سیصد تُنُک ساختند
برازنده برگشته سر باختند
که جان از بدن خواهد انجام رفت
خوشا آنکه نیکش به فرجام رفت
چه نیکی به از کشته اندر نبرد
وطن را همین شیوه پاینده کرد
که رزمندگان را سه قسمت بُوَد
ندانیم هر یک چه قسمت بود
یکی جان فروزند هنگامِ جنگ
دگر تن بسوزند زخم خدنگ
از آن دو فزون ترهمان دسته اند
که مانند با جان اگرخسته اند
درست است این را بُوَد سرنوشت
ولیکن یکی باشد اندر سرشت
سرشتی که با میهن آمیخته ست
که یزدان در این عاشقان ریخته ست
ولی اندر آن کار زارِ عجیب
خود از جان گذشتند جمع نجیب
همان جا در آن روزگاهِ پسین
که شد تشت زرّینه ظرف مسین
نمانْد بهر آزادگان تاب و زور
ولی آسمان گشت غوغا ز نور
به هرکُشته ای گر نمودی نظر
بگفتا که بر من تو نیکو نگر
که هر پیکر از این اهورائیان
به یاد آورَد از درفش کیان
درفشی که نقش خدایی بر اوست
به هم میهنان رهنمایی در اوست
به آن ره که نزد خدا می رود
بدان رو که بینی کجا می رود
کِشی نقشْ بر نقشۀ ایزدی
دهی آگهی از کُنِشتِ بدی
شوی آنگه از جسم کاهنده دور
شوی بهر گم گشتگان راه نور،
چو اسکندری رَست از آن خطیر
به همراه لشکر درآمد به زیر
گذشتند آن تنگه را بی خطر
پر از کینه از آن شکست و ضرر
گذشتند اما نه با نامِ پیش
چُنان زخم افعی تُکِ گاومیش
عقاب آمد از آسمان ها به زیر
که در بند گیرد به سرپنجه شیر
بدید آنکه گر شیر بند آورد
نشاید که نامش نژند آورد
سکندر فرو برد اندیشه ای
کزو هست برتر رگ و ریشه ای
بِدانست گر پارس را چیره گشت
به سیرت سرشت خودش تیره گشت
که پیروز در جنگ شاید شدن
درون شستن از رنگ ناید شدن
همان رنگ کز پارس شد بر جهان
به صیقل درآورد پیر و جوان
به مقدونیه رنگ آشفته بود
از آن رو که نیکی در آن خفته بود
خدایان سنگی بتِ بی شمار
سر هرچه گویی بساط قمار
صف بردگان بر در اغنیا
تو گویی که درباغ روید گیا
نمودش چو اسکندر اندر قیاس
ندیدش به جز مهتری نزد پارس
همان دم که شد آتشین از درون
برآن شد که آن آتش آرد برون
پس آن کینه را بر روانش بدوخت
چو شد پارسه کاخ جم را بسوخت
چو کهتر بپوید رهِ مهتری
مگر خویش گوید که توبهتری
از آن پس ز هر گوشه گنجی ربود
از آن گنج ها دو زِ پنجی ربود
دو بهر از خودش آن سه از لشکری
ز آورده هایش ز هر کشوری
کنون این سخن را به استادِ خویش
کزو شعر در یابد استادگیش
بگویم که این نور و این آفتاب
نشاید که خاموش گردد ز آب
سکندر کجا یابداین نام را
و یا از خداحرف و پیغام را
چو خود را خدا خوانَد اندر زمین
ز حرفِ خدایی همین و همین؟
خدا کی بَرَد مال مردم به زور
به مردم هجوم آرد از راه دور
به هرجایِ عالم برفت آن سپاه
نیفزود آن را نه دانش نه جاه
به ایران زمین هم چو آمد فرود
چه را سوخْت و آن دیگری را ربود
من آن را ندانم که ذوالقرن کیست
ولی هر که باشد الکساندر نیست
کسی کو پدر را نه آرد به یاد
همان به که بابَش همان مار باد
پس آنگه که اشکان درآمد به کین
دگر باره به گشت ایران زمین
بدانم که شعر آیدش حرف ها
چو آبش که شکل آرد از ظرف ها
سخن را کنَد شعر آراسته
نزیبد به هر حرف و هر خواسته
سکندر فراوان سگالش نمود
بسی کام دنیا که خواهش نمود
ولیکن چو اصلش نبود استوار
تمدن ندارد از او یادگار
چو از اصل نامد کسی را نصیب
چه فرمان بری داشت یا زور و زیب
چو زنبور آید به نزدیک گُل
رباید از او گرده را بهر مُل
هر آنکس به ایران زمین تاخته
در این پهنه آداب دریافته
چوفرهنگ را دید و فرهنگِ خویش
زده مُهر خاموش بر جنگ خویش
کنون گرچه سرگشت این سرگذشت
از آن چیرگی بر سپاه پلشت
همین یک نباشد ز کوه سترگ
درون مایه بسیار دارد بزرگ
که از زاگرس نام چون برده اند
به ایران بسی نان او خورده اند
ز سرکوب آشور و یونان و روم
بلند آمد ایران از آن زاد بوم
دژ مصر و بابل گشایی از اوست
خراج از حجاز و ختایی از اوست
یمن نامه بر نام ایران نوشت
که توحید بر بام ایران نوشت
چه گویم ز مردان آن روزگار
که در خورشود زان همه یادگار
وطن بهر آیندگان ساختند
در این ره چه سرمایه پرداختند
کنون ما همان اهل آینده ایم
از این هر دو آیین که را بنده ایم
به گفتار و کردار و پندار نیک
و یانان به انبان و شیراب خیگ
مجوئید از”روشن” این راز را
بخوانید این نامۀ باز را
که هر کس دروغ آورَد در میان
رهِ بی فروغ آورد در میان
…………….
Sn.roshan78@gmail.com