پنجه ای در پنجه ی غزل

سلام
بر
گرامیانم

نقد و نظری بر یک غزل

اثر شیدا شهرزاد

و

اما شعر:

غزل و تار و غروب

غزل و تار و غروب و تو و آن چشم سیاه
نظرم هست که کردی به من آهسته نگاه

تار اول که زدی، پلک نمی زد چشمم
گفتم این مرد بَرَد قلب مرا راه به راه

تار دوم، خبر از شورِ دل انگیزی داد
عشق می آمد و گلبوسه به اندامم، راه

شاعر از تارِ نفس گیر تو بی تاب شده ست
بی خود از خود شد و بی وزن، چو یک دانه ی کاه

گر نباشد به جهان شوق هنر، شعر و سرود
خاک، سیاره به سر آرد و همساز شود با غم و آه

با سلام

سروده ای با حد اقل بیت در غزل که شروعش خوب بود وپر اثر
در آرایشهای کلام در مراعات ونظیر ” تار و غزل ” ” نگاه و چشم” ” تار و غروب ” که جالب بود
و ریتم و وزن سروده ملایم و دلچسب
در بیت دوم:
” چشمم پلک نمی زد” کنایه از مات و مبهوت بودن در دقت وعلاوه ” راه به راه ” جالب بود و در معنی ایهامی بود که دل مرا راهی می زد یعنی به راهی می برد و دیگر طرزی در موسیقی و دیگر دل مرا
همراهی می کرد
وجالب بودو درعین سادگی در لفظ گرچه کمی به محاوره می زد و لی خوب بر کرسی سخن می نشست و معنی را در شعر دامن می زد
وبیت بعد:
“شور دل انگیز ” ترکیبی خوب بود که شور در معنی ایهامی بود که با تار وموسیقی مربوط می شد از یکطرف و دیگر معنی اش به معنی “هیجان ” که ایهام تناسب هم بود از یک نظر و جالب بود
و دیگر مضمون ” بوسه بر اندامم راه ” این هم ، عشق این کار را می کرد که این نسبت به عشق دادن در این جمله ی اسنادی عشق استعاره تلقی می شد
و “بوسه بر اندامم راه ” که راه هم مضمونی موسیقایی را به ذهن می آورد و دیگر معنای ایهامی این عبارت بر اندامم خط می کشید راه راه
و دیگر معنا ، راه بر اندام من بوسه می زد از عشق و این جالب بود ومورد دقت باید باشد
در بیت چهارم :
” تار و تاب ” جناس بود جناس ناقص اختلافی اختلاف در حرف آخر و این بر غنای موسیقایی شعر می افزود و مصرع اول این بیت در دقت نظری مضمونی پارادکسیکال را در خود داشت که بی تاب با نفسگیر این مضمون ظریف را رقم می زد ،
و
“نفس گیر” هم معنی ایهامی داشت که به معنی دقت کردن هم هست و بمعنی کشتن هم که معنی اول در اینجا مورد نظرست و دیگر معنی ایهامی
”از تار نفسگیر تو بی تاب شده ” این تاب هم می تواند به معنی توان و توش بیان شود که کل عبارت در این مصرع معنیش این می شود که تاریکی نفس گیر تو مرا بی توان و بی تابش و روشنی کرده که دراین شعر این مصرع در مضمون اول و مثبتش به کار می رود و به ذهن نزدیکست
با توجه به بیت شروع و مطلع و دیگر کدهای شعر
و در مصرع دوم این بیت ” بیخود از خود شده “هم با نفسگیر مربوطست و آن را در معنی مثبتش توجیه می کرد چقدر جالبست این صفت ” بی وزن ” و خیلی خوب آمده که باز این” بی وزن “در معنی ایهامی بود اول مرا سبکبار می کرد ومعنی دو م که مورد نظر نیست سبک وزن که این هردو معنی باز با “دانه کاه”
مر بوط بود و بسیار هوشمندانه بود و جالب این بود که ” دانه ی کاه ” که واحد شمارش کاه دانه نیست بلکه در اصطلاح پرکاه به کار می برند که کنایتی از سبکی دارد و لی ” دانه کاه “خوب نشسته در معنا چرا چون جسمی را خالی از خود به نظر می آورد ومعنی پوچی را هم در بر دارد که بسیار بیت دقیقی بود این بیت و با مضامین عالی و دقیق و لطیف
و
اما
بیت آخر : که “هنر و شعر و سرود و شوق” مراعات نظیر بودند که ترکیب “شوق هنر” گرچه خوب نشسته در متن مصرع و اما اگر شوق بصورت مطلق و تنها به کار می رفت و مستقل شاید بهتر بود و شمولش بیشتر می شد کما اینکه شوق نه فقط در هنر که در وجوه همه ی زندگی ،شوق زندگی آفرینست
و مصرع پایان که “سیاره ” مجاز حساب شده وخوب آمده و به معنی مردم زمینست
و دیگر” سیاره “که مقصود زمینست محتاج تب وتابست از آفتاب که اگر نباشد غمگینی و تاریکیست و “همساز”با آه هم جالب بود که استعاره ای بود” آه “که غمگینی می نواخت و بسیار ظریف بود و زمین اینطور می شد و غمگین
و ضمنا در این مصرع واج آرایی حرف “س ” هم به ریتم وموسیقای درونی افزونی داده
علاوه ” به سر آرد ” در معنی ایهامی بود که در مضمون اول خاک به سر خودش می کند و دیگر معنی عمر زمین تمام می شود و تاریکی همه جارا فرا می گیرد
ودیگر “همساز ” هم معنی ایهامی دارد که همنوا با آه و غم می شود ودیگر همرنگ وهمسان با آه وغم سازش می کند
و
ختام بسیار عالی بود کل شعر در سهل وممتنع بود در اول نظر ساده اما عمیق بود وسرایش این معانی بسیار دقت نظر باید می داشت
ودیگر اینکه این سرود مضمونش بر لفظ سنگینی می کرد وحتی موجز مضامینی را رقم می زد بی هیچ حشو
و در اقل بیت کار کارستان خود می کرد
و
این با اقتصاد و اختصار کلام انطباق تام داشت
این سرود ارزشمند در سرایشی دقیق و در مضامین بکر ونغز آمده در احساس لطیف و ادبییتی سزاوار شایستگی خویش به انظار می داد

درودتان و دستمریزاد

با ارادت دو احترام