ادبیات به مثابه ی غمِ نان و نانِ غم به قلم: عابدین پاپی(آرام)

بازیگر نقش پائیز آبان است
برگ های حروفِ دل چه ریزان است
گویند که نان صداقتی دارد چونکه
او را از هرجهت که بخوانی نان است!
«پاپی»
به راستی ادبیات چیست و ادیب کیست؟ ادبیات درهرفرهنگ ، جامعه و ملتی دارای تعاریف مختلف و متعددی است و احتمال می¬رود با گذشت زمان و سیرِتحولِ زبان و فرهنگِ بشر تعاریفِ پیشین آن دچارِ تغییر شوند. ادبیات از واژه ی ادب گرفته شده و به کسی که درمکالمه و سخن گفتن ادب و فرهنگِ انسانی را رعایت می کند و به اصطلاح گفتاری مؤدبانه درکلامِ آن جاری است، ادیب می¬گویند . ادب را درزبانِ فارسی به معنی فرهنگ ترجمه کرده¬اند و اعتقادِ برآن است که ادب یا فرهنگ همان دانش است. بنابراین به کسی که از دانشِ قابلِ ملاحظه¬ای برخوردارباشد و این دانش را درراه صحیح و کارآمدی به کارگیرد، فردی ادیب است. ادب نامِ دانشی است که قُدما آن را شامل این علوم دانسته اند:واژه، صرف، نحو، معانی، بیان، بدیع، عروض، قافیه ، قوانین خط، قوانین قرائت که بعضی اشتقاق و انشاء را هم بدان افزوده اند و البته درباره ی مفهومِ ادب تعارفِ دیگری هم به مانندِ فضیلتِ اخلاقی، پرهیز از انواع خطاها و اجتناب از ناشایستگی ها نیز مدنظر است.ضمنِ این که، به هر اثر مکتوب ادب یا ادبیات می¬گویند. ادبیات سخنی است که ازحدِ سخنانِ عادی و معمولی برتر و ولاتر و دارای کلمات زیباتر است . ادبیات درازمنه ی تاریخ دردو گونه ی اصلی خودش را نشان داده است. نخست نثر است. نثر به نوشتنی گفته می¬شود که فارغ از صناعاتِ ادبی است اما تخیّل و عاطفه و حتا اندیشه و زبانِ زیبا دراین نثر وجود دارد و دقیقاً کلامی منثور است که رؤیا پردازی هم به مانند شعر دارد اما از جنسِ شعر نیست و دوم: شعر است . شعر به معنی نظمی منظوم است که دارای قافیه و ردیف است و از وزن برخوردارشده و یا دارای آهنگ و ریتم است ضمن این که درشعر صناعاتِ ادبی حاکم هستند .بنابراین یکی از مهم ترین ویژگی های بشر ادب است و از زمانی که چشم به روی دنیا بازمی¬گشاید به دنبالِ همین ادب درکند و کاو است به طوری که از کانونِ خانواده شروع به یادگیری می¬کند تا که به مرور زمان با محیطِ پیرامونِ خود نیز ارتباط برقرار می¬ نماید و بعد از آن به مدرسه می¬رود تا که آدابِ سخن گفتن را یاد بگیرد. بشر تشنه ی دانش و سخنوری است و همیشه دوست دارد به این ویژگی مهم انسانی دست یابد. گاهی دانش و سخنوری از ثروت مهم ترند چرا که بشر با این ویژگی و مؤلفه ها می تواند به قدرت اجتماعی و سیاسی برسد. هنر هرانسانی درسخنوری و سخنرانی است و سخنور کسی است که می¬تواند سخنوری کند. گفت و گو و مکالمه ی با مردم کارِ بسیار مهم و سازنده و البته سختی است و برای نیل به این مهم ابتدا باید سخن دان بود و دو دیگر ، ممارست ، آگاهی و از همه مهم تر اعتمادِ بنفس سه عنصر مهم و سازنده به شمار می¬روند که فردِ سخنور را درجایگاه واقعی خود قرار می¬دهند. با این تعابیر، دغدغه ی همه ی انسان ها مکالمه و تعامل و به بیانی ساده تر زیبا صحبت کردن است و هرکسی دوست دارد بیانی مُبیّن داشته باشد و با این بیان بتواند ساختمانِ زندگی و امرارِ معاش زندگی را به خوبی تأمین کند. بین حرف و عمل واژه¬ای به نام شهامت است که این دو را به هم وصل می¬کند. چه بسا خیلی از افراد هم خوب حرف می¬زنند و هم مرد ِعمل اند اما شهامتِ این دو را ندارند. شهامت یعنی این که شما بتوانید جرأتِ حرف زدن درجمع را عملی نمائید. سخنوری به تنهایی نمی¬تواند درجامعه کارآمد و کارکردی داشته باشد بلکه دانش بعلاوه ی تجربه است که شما را درجایگاه اجتماعی خاص خود قرار می¬دهد. اگر کسی دانش و دانشِ عملی داشته باشد اما تجربه نداشته باشد به هیچ وجه قادرِ به ابرازهنرخود نیست بنابراین برای این که درجامعه به رشد و بالندگی قابلِ ملاحظه ای دست یابیم بایستی از دو هنر دانش و تجربه برخوردارباشیم . بنابراین وقتی صحبت از ادبیات می¬شود آنچه به ذهن خطور می¬کند واژه¬ای به نامِ :«نویسنده» است. نویسنده می¬تواند یک شاعر باشد یعنی کسی که شعر می¬نویسد یا کسی که نثر نویس یا رمان نویس و یا طنزنویس یا فیلم نامه نویس است. نویسنده یعنی کسی که کتاب می¬نویسد حالا فرقی نمی¬کند این کتاب چه نوع کتابی می¬باشد. درجهانِ امروز به هر کسی که می¬تواند کتابی درزمینه ای خاص به مانند اقتصاد، فرهنگ، معماری، شهرسازی، تاریخ، سیاست، کامپیوتر، علم ژنتیک، و پزشکی و غیره بنویسد نویسنده می¬گویند. لذا ادبیات به عنوان یک ویژگی مشترک درهمه ی این نوشتارها نقشِ به سزایی دارد. ادبیات به معنی دانش، فرهنگ و سخن و ازهمه مهم تر زبان است. به زبانی که ادیبانه ابراز می¬شود نوعی ادبیات می¬گویند. ادبیات از ادب می¬آید و می¬تواند از لحنی آرام و ملایم و یا متوسط و تند و رادیکال برخوردار باشد . می¬تواند زبانی عاطفی و احساساتی داشته باشد یا زبانی رکیک و یا می¬تواند زبانی طنز و یا همراهِ با لودگی داشته باشد. پایگاهِ طبقاتی افراد و نوع ِ طیف و صنفی که درآن زندگی می¬کنند ادبیات این طیف ها را شکل می¬دهد. هرگروهی از نوعی کلمات و اصطلاحاتی درگفت و گوی خود استفاده می¬کنند و اصولاً از قدیم الایام گفته اند:« کند هم جنس با هم جنس پرواز/ کبوتر با کبوتر باز با باز. بنابراین هرموجودی با همزبانِ خود واردِ گُفت و گو می¬شود. باز با باز پرواز می¬کند و کبوتر هم با کبوتر درآسمانِ خیال و یا واقعیّت به پرواز درمی¬آید. یک بازاری با بازاری دیگر هم جنس و همزبان است و به سهولت با هم گفت و گو می¬کنند و چه بسا بدون گفت و گو هم نوعی همذات پنداری با هم دارند و یک نویسنده به راحتی نویسنده ی دیگر رامی¬فهمد و درواقع درد مشترک و درک مشترک با هم دارند . یک فوتبالیست به خوبی فوتبالیست دیگر را درک می¬کند و زبان این دو به هم نزدیک است و درمجموع طیف ورزشکار همدیگر را خوب می¬فهمند همچنان که طیفِ هنرمند به خوبی یکدیگر را درک می¬کنند و یا طیفِ فرهنگی که ویژگی های مشترکی از حیثِ زبان و سلایق فکری و علایقِ روحی و روانی با هم دارند. حالا پرسش این جاست که چرا ادبیات وچرا غمِ نان و نانِ غم؟ و چه ارتباطی فی مابین ادبیات و نان و جنابِ غم وجود دارد؟ وقتی صحبت از ادبیات می¬شود اصولاً ذهنِ آدمی به سمتِ نوشتن و کتاب و مواردی از قبیلِ شعر و نثر سوق می-یابد و بیشتر ادبیات را با نویسنده و شاعر می¬شناسند و اگر چه هرکسی که می¬تواند سخنی مفید و کارآمد را برای جامعه بیان کند به نوعی ادیب است اما ادبیات یک درخت تنومند است که دانش، فرهنگ و سخن از شاخه های تناور آن به شمار می¬روند . حالاچه ارتباطی فی مابین ادبیات و غمِ نان و نانِ غم هست یا نیست این مهم برمی¬گردد به خودِ ادبیات و شعر که فی نفسه از لحاظِ مالی یتیم است و چیزی نمانده تا که یسیر شود. ادبیات رابطه ی دیرینه¬ای با فقر و فلاکت دارد و تاریخِ ادبیات با فقر رقم خورده است. کسی که بیشتر از جامعه می¬داند فقیر می¬شود و از همه ی داشته های مالی و رفاهی محروم می¬گردد. بالاترین ثروت دنیا آگاهی است و آگاهی دشمنِ دیرینه ی هر ثروتی است که از جنسِ خودش نیست. آگاهی چون از جنسِ انسانیّت است بنابراین هرانسانی با آن دشمن است البته انسانهایی که ویژگی آدمی دارند نه انسان هایی که انسانیّت دروجودِ آن ها نهفته است. حالا سخن این جاست که آیا کسی که سخنور و ادیب باشد و یا شاعر و نویسنده¬ای قهار باشد سهمی از زندگی و نانِ زندگی دارد؟آیا بدون غمِ نان و نانِ غم می¬توان نویسنده یا شاعر و ادیب شد؟ بی¬گمان جواب خیر است چرا که اغلبِ نویسندگان واقعی غمِ نان دارند و درزندگی هیچ گونه سهمی ندارند و دلیلِ عمده نیز برمی¬گردد به این نکته که اصولاً به دنبالِ نگاشتنِ واقعیّات زندگی و آگاه کردنِ مردم از مؤلفه های زندگی و محیطِ پیرامون خویش هستند و طبعاً چنین رویکردی با بافتارِ اجتماعِ موجود بر اریکه ی قدرت سرِ سازگاری ندارد ضمن این که ، بدونِ غمِ نان و نانِ غم نمی¬توان نویسنده و یا شاعر شد از این رو که این فرآیند معنایی دربین آحادِ و عمومِ جامعه متداول شده و درکشورهای جهان سوم از آن به عنوانِ یک گفتمان یاد می¬شود.نکته ی سوم عدم ناسازگاری انسان ها با یکدیگر است ازاین جهت که، طبیعت با انسان اگر چه کنار می¬آید و هرانسانی به مرورِ زمان قادر است گرما و سرما را تحمل کند اما تحمل هم نوعِ خود بسیار سخت است ! سخت بدین لحاظ که آدم ها به عنوانِ موجودی دوپا با هم ویژگی ها و هدف و جامعه ی هدف مشترکی دارند و برای همین نقطه ی مشترک با هم درجنگ و جدال اند! فرق بین آدم ها با حیوانات دراین است که توقع و تغییر رویکردِ آن ها سریع و بالاست اما درحیوانات چنین ویژگی هایی اگر چه هست اما به این شدّت و حدّت مشدّد نیست. اگر تمام دنیا را به چشم آدمی ببخشی باز طمعِ آسمان را می¬کند. شاید تنها چیزی که چشم آدم ها را قانع می¬کند خاک است. آدمی از بس حُبّ و آز و دغدغه ی داشتن دارد حتا یک لحظه هم قادر نیست فرهنگِ نداشتن را تحمل کند. هیچ گونه عدالتی را برای ذهنِ آدمی نمی¬توان تعریف نمود. آدم ها تا وقتی که دریک جایگاهی نیستند به شدت منتقد آن جایگاه و دم از عدالت اجتماعی می¬زنند به گونه ای که آن جایگاه را به کلی به بوته ی نقد می¬کشاننداما به محضِ این که خودشان به آن جایگاه رسیدند تمامِ حرف هایی که قبلاً زده اند را فراموش یا کتمان می¬کنند و چون سخنور و زبان بلد هستند بنابراین تلاش می¬کنند تا که ذهنِ دیگران را به مسیرِ دیگری هدایت کنند و همیشه به دنبالِ تغییر ذهنِ دیگران اند. قدرت ، ثروت و لذت سه عنصرِ مهم اند که با خون، گوشت و پوست و شریان های بشر عجین شده¬اند و هر انسانی با هر رویکرد و ایدئولوژی و افکاری به دنبالِ شکار این سه عنصر فرآرونده است. انسان تا زمانی که فقیر است و غمِ نان دارد معترضِ طبقه ی ثروتمند است اما به محضِ این که ثروتمند شد تمامِ داشته های قبلی را کتمان می¬کند. بشر آنقدر بیناست که می¬تواند هر دیده-ای را نادیده فرض کند. آنقدر می بیند که به سهولت هرچشمی را کور تلقی می¬کند. غمِ نان یک قانونِ نانوشته است که خودِ آدم ها برای خودشان درست کرده¬اند. نان به تنهایی نان است و از هرجهت که آن را بخوانی باز نان است.باور کنید شکمِ خالی انسان با یک نانِ خالی پُر می¬شود و به سهولت می¬تواند خود ش را قانع نماید اما این روحِ و روانِ ناشایست و آشفته ی آدم هاست که قادر نیست نان را نان بخواند و به دنبالِ این است تا که واژه ی غم را برای آن بسازد . به راستی غمِ نان بی معنا نیست . نان چه غمی دارد حتا اگر درتنور باشد بازخیلی عاشقانه می¬سوزد و می¬سازد و ازاین رفتاربا صداقت تر نمی¬توان برای آن درنظرگرفت. من فکر می¬کنم بشر برای نیل به مثلث متساوی الاضلاع قدرت ، ثروت و لذت این مسائل را آفریده تا که عدالتی درمیان نباشد و یکی غمِ نان داشته باشد و آن دیگر نان را به حیوانِ خانگی خودش هم که می¬دهد آن را تناول نمی¬کند! یکی غمِ فکر و ادب دارد و آن دیگر غم ِپول و ثروت. ای کاش می¬شد برای نوشتن غمِ نان نبود . ای کاش می شد برای سُرودن نانِ غم نبود. غمِ نان همیشه نویسنده را عذاب می¬دهد و ای کاش می¬شد با شکم خالی آدم می¬نوشت و می¬خواند و هرگز نیازِ به امرارِ معاش خود نداشت. آدمی شوربختانه برای قدرت ، ثروت و لذت خلق شده و باید به این سه ویژگی و خصیصه تحتِ هر شرایطی دست یابد. فرهنگِ خوردن و پوشیدن و خوابیدن سه عامل مهم اند که ذهنِ بشر را به سمت هرکاری می¬کشانند.به قولِ فردوسی: جهان یادگار است و ما رفتنی/ به گیتی نماند بجز مردمی/ به نام نکو گر بمیرم رواست /مرا نام باید که تن مرگ راست .اگر تمامِ شهر مالِ شما باشد یک روز باآن خداحافظی می¬کنید و مرگ همیشه درکمین شماست واگرچه زندگی همراهِ شماست ولی مرگ هرگز شما رادرزندگی همراه نمی¬کند! نان ِغم یعنی این که این قدر انسان درزندگی اندوه و افسرده و تهی دست و غمناک می¬شود که از غمِ خودش هیچ برداشتی نمی¬تواند بکند به مانند نانِ ثروت نیست . ثروت بهترین نان ها را با انواع طعم و مزه برای شما درست می¬کند اما غم آنقدر عذاب و رنج کشیده که نانی دربساط ندارد. وقتی انسان می¬نویسد مجبور است که خودش را بیشتر از درونِ خودش و یا برونِ خودش بنویسد . قلم دغدغه ی جامعه را دارد . او طرفدار مهربانی و انسانیّت است . برای انسانیّت زندگی می¬کند و غمِ هر چیزی را با جان و دل می¬پذیرد اما آیا همین قلم بدونِ دفتر می¬تواند چیزی را بنویسد؟ آیا نیاز به پولی نیست تا نویسنده همین قلم را فراهم نماید.
به راستی چرا هرکسی که بیشتر می¬نویسد نادان است . به راستی چرانادان را از هرطرف که می¬خوانی نادان است اما دانا درجای خود محکم ایستاده و نیازی به واژگونی حروف ندارد؟ چرا نویسنده تا می نویسد زنده است و بعد از مرگِ آن از یادها می رود و تنها دیگران به خاطرِ منافع خودشان به سر و سینه می زنند! و میلیاردها پول با فکرآن درمی¬آورند. چرا سعدی و حافظ چیزی به نامِ قدرت، ثروت و لذت را با خودبه قبرستان نبرده¬اند اما فکر و اندیشه ی آن ها تبدیل به قدرت ، ثروت و لذت شده است؟ چرا نیما و شاملو چیزی از خود ندارند اما با کتاب هایشان میلیاردها پول درمی¬آورند! چرا منزوی تا زمانی که بود جناب منزوی تشریف داشتند اما با مرگ آن غزل هایش در دنیای خیال تاخت و تاز می¬کنند ! چرا یک پولدارِ بی سواد بزرگترین نویسنده می¬شود و جوایز مهم جهان را می¬گیرد اما یک نویسنده ی واقعی کارگر آن می¬شود و باید هرروزحمالِ فکر و زندگی آن باشد! چرا در اینستاگرام و یا سایر شبکه های مجازی یک آدمِ بی خود و اوباش میلیون ها لایک می¬خورد اما یک نویسنده که حقایقِ زندگی ها را می نویسد، عاطفه و انسانیّت را می-نگارد صد لایک نمی¬خورد! به راستی اگر ادبیاتی هست پس چرا غمِ نان و نانِ غم فقط برای ادبیات پُر معناست؟ چرا هرکسی که می¬خواهد آگاه و آدمیّت خود را به دست آورد باید غمِ نان داشته باشد. مگر غم ِنان چیست که به یک تراژدی غمناک تبدیل شده است. نان همان خمیری است که با چرکِ دستِ نانوا درست می¬شود. همان خمیری است که درآتشِ تنورمی¬سوزد و می¬سازد! همان گندم و آردی است که کشاورز زحمت کش با عرق و رنج بسیار آن را تهیه می¬نماید! چه کسی گفته است نویسنده یا ادیب و شاعر نباید نان بخورد!؟ چه کسی گفته است او باید غمِ نان و نانِ غم را تجربه کند؟ چه کسی گفته است نباید مسکن و آزادی داشته باشد؟ چرا باید یک نویسنده گرسنه باشد و درکنارِ خیابان که رد می شود و بوی کباب را بر مشام اش حس می¬کند به ناچار باید پولِ بوی کباب را به کبابی پرداخت کند! دائم به جای فقر نان را صدا زدیم/ حکمی که درالست بردوش گندم است! به راستی مقصر واقعی آقای گندم نیست ؟ مقصر جنابِ فقر نیست که درکُشتی با ثروت خاک شد؟ فقیر چه کسی است و چه کسی این واژه را برای آدم ها آفریده است؟ ثروتمند کیست و به راستی چه کسی او را ثروتمند کرده است؟مگر فقیر و ثروتمند هر دو انسان نیستند . هردو خونِ شان قرمز نیست؟ هر دو دو چشم و دو گوش و یک زبان ندارند؟ هر دو مگر فکر و اندیشه ندارند! آیا جامعه بدون پول اداره نمی¬شود؟ بدونِ حیله و نیرنگ اداره نمی¬شود؟ آیا انسان ها نمی¬توانند حقِ یکدیگر را رعایت کنند؟ و حقِ یک نویسنده را چه کسی باید پرداخت نماید؟ بدون شک انسان ها از یک جنس و نوع نیستند و دنیا بدونِ پول بی ارزش است و ارزش ها بی ارزش شده¬اند و بی ارزش ها با ارزش اند! بدون حیله و نیرنگ و روباه صفت بودن هم جامعه اداره نمی¬شود. باید گرگ بود نه برای همیشه که گاهی روباه و پلنگ و شیر شدن هم لازم است!؟ و هیچ انسانی لیاقت آن را ندارد که حقِ دیگری را رعایت نماید . اگر حق را به یک نفر بدهند به اندازه ی سرِ سوزنی ازآن را به دیگری نمی¬دهد و چون مُحّق نیست ادعای حق و حقیقت می¬کند. شما وقتی حقی ندارید ادعای حق و حقوق می¬کنید و وقتی به شما حقوقی دادند به دنبالِ حقِ بیشتری هستید. حق را هیچ کسی تعریف نکرده و تعریفی بی تعریف دارد و واقعیّت همان چیزی است که اتفاق می¬افتد و به عینه ما این اتفاق را درک و لمس می¬کنیم. هرچیزی که واقعی است حقیقی است و هرچیزی که حقیقی است واقعی است! این یک قاعده ی کلی است که آدم ها را با خود به هر سمتی می¬کشاند و همیشه آدم ها درگرداب مخوفِ آن گرفتار آمده¬اند. غم ِنان باید باشد چون اگر نباشد قدرتی نیست و قدرت بدون ثروت بی معناست چون لذتِ قدرت درثروت است و لذتِ نیز درذاتِ آدمی بوده و هست چرا که تمامِ انسان ها برای لذت زندگی می¬کنند و هرکسی دردنیا لذتی را دوست دارد اما مشکل این جاست که انسان ها همه چیز را برای خودشان می¬خواهند.درمقابلِ هرچرایی قدرت ، ثروت و لذت گوش هایی کر و زبانی لال دارندوفی نفسه کلمه ی آزادی حروفی آزاد دارد اما درجامعه هیچ کاری آزاد نیست بلکه درچارچوب قانونی حاکم قرار می¬گیرد که باید به فراخور روحیات همان قانون باشد،مگر این چرا به نفع خودشان تمام شود . یکتایی فکر بدجوری دامان آدم ها را گرفته است و هرکسی فکر می¬کند بالاترین قله ی فکر است . پس برخاستن درجنگل بی معناست/ درختان هرروز ایستادن را تجربه می¬کنند!آیا برخاستن جز این نیست که نیازِ به برخاستن است؟ اگر نشستن درمقابلِ آن نباشد معنایی دارد؟ می¬گویند یکی زیباست و آن دیگری زشت است! یکی قد ی بلند دارد و آن دیگری کوتاه قد است! لباسِ فکر یکی زیباست و لباسِ فکرِ دیگری زشت است! یکی از لحاظ دانش متموّل است و آن دیگری فقیر ؟ به راستی چه کسی خوب و بد این واژگان را تعیین می¬کند؟اصلاً چه کسی خوبی و بدی اشیاء و اشخاص را تعیین می¬کند؟ آیا جز سلایق فکری و علایقِ روحی و روانی آدمی کسی دیگر هست که این مفاهیم را مفاهمه گون تصویر می¬کند؟ بی شک خیر. چرا که قانون ِبلند ی و کوتاهی و یا زشتی و زیبایی و ثروتمند و فقیر را خود ِانسان ها درست کرده¬اند تا که بتوانند با این شکافِ طبقاتی به خواسته های شومِ خود دست یابند . یک سیاه پوست در دنیای دیروز بَرده بود و با آن سنگ ها را حمل می¬کردند و دردنیای امروز رئیس جمهور و یا هنرمند می¬شود و میلیاردها پول با هنرِ آن درمی¬آورند و مطیعِ قدرتِ سیاسی آنند! آیا همین سیاه پوست همان انسانِ دیروز نیست؟ آیا آن همانی این همانی نیست؟ که می¬توانست رشد و به بالندگی برسد اما قرن ها رنج و مشقت نژاد پرستی را بردوش می¬کشید و درآرزوی آن بود که او را انسان صدا بزنند؟ من فکر می¬کنم رسیدن به همین سهولت نیست چرا که هرگز کال هایی که از نگاهِ قدرت کال اند به مقصد نخواهند رسید. کسی که با اندیشه قدرت، ثروت و لذت سرسازگاری نداشته باشد هرگز به مقصد انسانی نخواهد رسید. فکر می¬کنم انسانیّتی درکار نیست بلکه انسانی درکار است که تمامِ جهان را درجهان بینی خود خلاصه می¬کند و نیّت برآن دارد تا که جهان بر معیار جهان بینی آن به بینش برسد. نه دیکتاتور مهم است و نه دموکراسی و لیبرال و نه سوسیالیست و مارکسیست معنایی دارد و نه هیچ ایدئولوژی فلسفی و اجتماعی و تفکری تئو کراسی بلکه مهم منم با منیّتِ شخصی – فردی خویش که خویشتن خود و دیگران را به اسارت گرفته ام. دنیا مدینه ی فاضله نیست و شاید هیچ فاضلی نبوده و نیست تا که فضلِ شما را ببیند. نه جمع گرایی و دورهمی درجهانِ امروز جوابگوست و نه فردگرایی که هرکسی خودش را درآینه ی جهان برتر جلوه می¬دهد و فکر می¬کنم جهان دربی معنایی خودش معنا می¬شود و روز به روز فکرِ آدمی به سمت دنیای مهجوری سوق می¬یابد که :«شناخته ای ناشناخته» است و ادبیات نیز همیشه غمِ نان و نانِ غم را بردوش می¬کشد و فارغ و خارج از این دنیای:«شناخته¬ای ناشناخته» قابلِ تعریف و تفهیم نیست.
ادبیات تنها نوشتن نثر و سُرودنِ شعر نیست بلکه هرکسی که درمیدان نظر حرفی برای گفتن دارد، ادبیاتی است . غمِ نان یعنی این که شما به دلیل ادبیاتی که دارید محکوم به عدمِ زندگی کردن می¬شوید . یک فردِ مارکسیست یا سوسیالیست به دلیل ایدئولوژی ، زبان و فرهنگی که دارد قادر نیست تن به هرکاری بدهد. زبان ،اعتقادات و رویکردها خود از عواملی است که جلوی رشدِ شمارا دریک جامعه ی ناهمگونِ با خطِ مشی شما را می¬گیرد. شما زمانی می¬توانید غمِ نان داشته باشید که عقیده و آراء و افکارِ شما با جامعه ی حاکم همخوانی نداشته باشد . همخوان بودن و همخون بودنِ با جامعه از مهم ترین ویژگی هایی محسوب می شود که شما را با سیستم آن جامعه و ساز و کارهای آن جامعه عجین می¬کندو درغیر این صورت با سوخت و ساخت و بود و باخت. پایگاهِ طبقاتی یک شاعر و یا هنرمند با زبانِ آن همگام و همگِن است و هرشاعری تابعِ پایگاه طبقاتی خاص خودش است. اگر یک شاعر زاده ی جنوب شهر باشد و زندگی آن توأمِ با درد و رنج و مشقت باشد به همین سادگی غمِ نان را نمی¬تواند از وجودش رها سازد و خودِ نان ِغم نیزبه همین شیوه و روش در وجودِ همین شاعر رخنه می¬کند چرا که وقتی متولدِ جنابِ فقر باشید به ناچار و ناگریز تن به نانِ غم می¬دهید. انسان وقتی از غمِ نان بهره مند باشد به مرورِ زمان نانِ غم نیزدامنگیر آن می¬شود. فرق است فی مابین غمِ نان با نانِ غم. غمِ نان یعنی این که شما مشکل امرار معاش دارید و قادرِ به سیر کردن شکم خود و خانواده نیستید و کاملاً تهی دست و فقیر مالی هستیداما نان ِغم بدین معناست که شما چند پله و یا همه ی پله های غمِ نان را طی کردید تا به نانِ غم رسیده¬اید . نانِ غم یعنی غم به مانند آدمی است که دستمزدی به نامِ نان دارد اما این نان فرزند غم است که هیچ وقت به شما رشد و بالندگی فکر و پالندگی روح و روان نمی¬دهد. ممکن است کسی غم ِنان داشته باشد و از بس تلاش و کوشش می¬کند به جایگاهی برسد که من این جایگاه را غمِ نان می¬نامم چرا که نتیجه ی تمام تلاش ها و رنج هایش تبدیل به یک نان شده که زیر ساخت آن فقر است و در ذهنِ آن همیشه حضور دارد. نانِ غم به معنی این که، وقتی کاملاً غم بر قاموس و وجودِ درونی شما سایه افکند دیگر از این غم هیچ کاری برنمی آیدو به زبانی ساده نانی از تنور غم ِآن پخته نمی¬شود. بنابرین نانِ غم دردو بُعدِ معنایی قابلِ تعریف است. نخست نانِ غمی که با غمِ نان به دست می¬آید و زیر ساخت آن فقر مطلق است و دوم نانِ غمی که از خودِ جناب غم به دست می¬آید و به کلی شادی و نشاط را از شمامی¬گیرد به طوری که اراده ی ثروتمند شدن را از شما می¬گیرد حتا اگر یک روزی ثروتمند شوید چرا که زیر ساخت آن فقر است. ادبیات بیانگر شخصیّت همه ی ماست و هر فردی بر اساسِ پایگاهِ طبقاتی خودش از ادبیاتی بهره مند شده و برپایه ی همان ادبیات گفت و گو و تعاملِ اجتماعی خود را انجام می¬دهد. برای امرارِ معاش و زیستنی آبرومندانه شما باید از ادبیاتی سالم و کارآمد و انسانی استفاده نمائید اما وقتی امرار معاش شما رنگ ولعابی تقلبی و آلوده و غیر انسانی به خود بگیرد بی¬گمان ادبیات شما نیز به مرورِزمان لباسِ ناسالمی برتن خواهد کرد و دیگر آن فردِ قبلی نیستید که دم از انسانیّت می¬زدید. انسان ها می¬توانند با طبیعت خودشان کناربیایند و کم تر غذا بخورند اما این مهم هرگز عملی نخواهد شد چرا که خود ِغذا خوردن بالاترین لذت را برای بشر به همراه دارد و انسان خوردن را دراولویت نخست زندگی قرار داده و برای این لذت دست به هرکاری می زند. انسان ها تابعِ آداب و عادات زندگی هم هستند و از نسخه ی زندگی برای امرارِ معاش خود استفاده می¬کنند. طبیعتِ انسان که شاملِ طبیعت جسم و طبیعت روح می¬شودمی¬تواند با هرچیزی کنار بیاید و خودش را وفق بدهد به طوری که اگر اراده و ایمان و باورِ قلبی خود ش را به دست آورد و به خودِ واقعی خودش برسد به سهولت می¬تواند جلوی خیلی از لذایذ زندگی را بگیرد زیرا که اکثرِ آرزوهای ما عملی نمی¬شوند و تخیلی بیش نیستند و این یعنی زندگی درعالمِ توهم که انسان باید زندگی درعالم ِواقعی را تجربه نماید. نکته ی دیگر زندگی درلباسِ دیگران است و این نوع زندگی چون مالِ شما نیست بنابراین به مرورِ زمان دربطنِ آن بیماری های روحی و روانی نُضج و بارور می¬شوند. انسان هر کاری را نمی¬تواند انجام دهد و این که گفته اند هرکسی را بهرِ کاری ساخته اند دقیقاً درست گفته¬اند. اگر انسان بتواند به خودساختگی خویش دست یابد درواقع خودش را پیدا کرده و این خود پیدایی می¬تواند به خودباوری تبدیل شود. خود را باور کردن خیلی سخت و دشوار است اما شدنی است . از صبح تا شب جان کندن برای لقمه¬ای نان ریشه درناآگاهی ما دارد وگرنه انسان اگر به آگاهی و خودآگاهی کامل برسد دیگر چیزی به نامِ غمِ نان و نانِ غم وجود ندارد . انسان به هر قیمتی نمی¬تواند تن به هرکاری دهد چرا که شخصیّت و فهم و شعور آن درخطر است. او برای ادبیات و هنر و شخصیّت جامعه کار می¬کند نه برای گرفتنِ حقِ خودش درجامعه و این کار مالِ یک انسانی مفکر (اندیشنده) است وگرنه آدم های معمولی برای غمِ نان تن به هرکاری می¬دهند چرا که مرید و برده ی کار و زندگی¬اند. ادبیات یک پزشک با ادبیات یک کارگر بسیار متفاوت است و بی¬گمان کاری که یک کارگر انجام می¬دهد از عهده ی یک پزشک برنمی¬آید چرا که نه فرهنگ اش را دارد و نه سخن و زبانش را . ضمن این که چشمه ی سرچشمه ی ریشه ی ادبیات آدم ها از خانواده و جامعه نشأت می¬گیرد و به همین سهولت قابلِ تغییر و تعبیر نیست. قرار نیست غمِ نان داشته باشیم به شرطی که نانِ غمی برای خودمان درست نکنیم. قانع شدن و عبورِ از شخصیّتی متوقع دو عامل مهم اند که جایگاهِ واقعی ما را تعیین می¬کنند. اگر توقع بالایی داشته باشیم بی شک رنج و مشقتِ ما بیشتر خواهد شد. از قدیم گفته اند:«هرکس بام اش بیش برف اش بیشتر .» باریدن برف یک امر اجباری و آسمانی است اما کم کردنِ بامِ خود درجهتِ باریدن برفِ کم تر بربامِ خویش دستِ خودِ ماست. اگر کسی مدعی است که پایش از گلیم جامعه بیرون زده و مشکل از پای او نیست بلکه از گلیم جامعه است حرف معقول و منطقی و مقبولی نمی¬تواندباشد چرا که همین فرد بی تردید عضوی از همین جامعه است و برگلیم همین جامعه نشسته است و ممکن است غمِ نان هم داشته باشد مضافِ براین که کدام جامعه گلیمی بیشتر از خودش برای شما پهن خواهد کرد جامعه¬ای که ازجنسِ خود ِشماست و مثلِ شما بلند پرواز است و می¬¬خواهد که مثلِ عقاب آسمانِ خیالِ زندگی را تسخیر کند.