شرح ـ تحلیل ـ نقد

دربررسی چیستی و چگونگی ِ یک اثر(شعر) و تراز بندی آن ،  بطور کل سـه نوع نگـاه و نگـارش را

 می توان متصور شد (شرح ـ تحلیل ـ نقد). شاید برخی  تفاوت چندانی بین شرح و تحلیل و نقد قائل

 نباشند . از دیگرسو شاید  برخی را نظر بر این  باشد  ،که شرح و تحلیل و نقد مجزا از یکدیگر هستند .

   هرکدام از این نظریات از زاویه ای خاص ممکن است  صحیح  به نظر برسند ، نگاه اول پیوستگی  و

ارتباط را مد نظر دارد ونگاه دوم تفاوت و تمایزِ رسالت  و درجات و تفاوت محدوده ها را . اما به نظر

 می رسد نوعی نگاه  ترکیبی دراین خصوص به واقعیت نزیدک ترباشد . وضمن پذیرشِ پیوستگی  و

 ارتباط  ونیازفی مابین  باید برای هرکدام ماهیت و رسالتی متمایز درنظر گرفت .

به این معنی که شاید بتوان تصور کرد که شرح بدون تحلیل و نقد ، همچنین  تحلیل  بدون نقد امکان

 موجودیت داشته باشند ، اما تحلیل بدون شرح  و نقد بدون آن دو نمی تواند متصور باشد ،  که برای

 تصویرِاین  پیوستگی هرمی را تصور کنید که پایه ی آن شرح ومرکز آن تحلیل ورأس آن نقد  است.

بنابراین درعین جدائیِ محدوده ها نوعی ارتباط نیز فی مابین مشهود است .

شرح = ترسیم و تشریح و پدیدارسازی داده های پایه و اساسی  و تراوشات خام یک اثر است . ازجنس

 توضیح و روشنگری است  برای تجسم فضای اثر(شعر). با کاربردهای مختلف (آموزشی ، روشنگریِ

 مخاطب ، پاسخ به نقد و تحلیل و ….) .

تحلیل =از جنس بررسی و کنکاش برای  کشف و بررسی ارتباطات محتمل  ویژه بین اجزاء داده های

 خام  به منظور تعیین تصویر و مفهوم نهائی یک اثر( شعر) است . و شاید بتوان گفت  بیشتر پاسخی

 است به این سوال که هنرمند( شاعر) چه می خواسته بگوید ؟

نقد = بررسی و ارزیابی  قوت و ضعف داده ها و ارتباطات مکشوفه درشرح و تحلیل از جنبه های

 مختلف و برجسته  کردن  فرازها وفرودها به منظور رتبه بندی اثر بطورنهائی است . از باب تشخیص

 و تمیز برپایه ی  داده های شرح و تحلیل است و بیشتر پاسخی است به  این سوال که آیا هنرمند( شاعر)

توانسته آنچه  را می خواسته بگوید به بهترین  شکل بیان کند یا نه ؟ و به عبارت دیگر میزان موفقیت

 شاعر در چه ترازی است ؟

بنابراین با لحاظِ این تفکیک ِ سه گانه :

شاعر محق ترین فرد است  بر شرحِ شعرش ، زیرا مستقیم ترین و بی واسطه ترین و بی پرده ترین  و

 واقعی ترین و مستند ترین  رابطه را با شعر دارد . و بدین لحاظ شرح ِ شاعر بر شعرش ، ارجح است

 بر دیگر شرح ها ، مگر رد آن به دلیل و برهان  . شاعر مختارو مجاز است در مواقعی که تشخیص

می  دهد ( خواه از باب روشنگری  ، خواه پاسخ و ……) بر شعرش شرح بنگارد .

زمانیکه شاعر در این خصوص به تشخیص ، سکوت اختیار می کند  دانسته و به اختیار از این حق

 صرفنظر می کند  و البته در آن الزامی نیست . زیرا بدان گونه که  ذکر شد شرح را رسالتی است از

 جنسی و تحلیل و نقد را رسالتی دیگر از جنسی دیگر . که البته ورود شاعر به آنها نیز بلامانع است

 منتهی با درجاتِ اولویت متفاوت . بطورمثال ورود به تحلیل به تشخیص و برای دفاع از اثر و بارز

نمودن روابط  و درنقد برای رد یا اثبات یا پاسخ به دیگر نقد ها وغیره…..