تدوین فرهنگ نقد

با سلام و‌ درود به شاعران گرانقدر وبسایت شعر پاک
مقوله نقد چه در شعر و آثار ادبی و‌چه رفتارهای اجتماعی و اخلاقی و‌ حتی در امور سیاسی امری ارزشمند و‌ باعث رشد و تعالی فرهنگ و هنر و‌ اخلاق جامعه خواهد شد .
چون‌هدف ما در این‌کارگاه صرفا تدوین فرهنگ نقد شعر و آثار ادبی است از شاعران و‌صاحبنظران وبسایت شعر پاک و کاربران غیر عضو می خواهیم نظر و رهنمود های موثر خود را با ما در میان گذاشته تا در پایان بتوانیم با تایید اعضاء ارجمند و مدیریت محترم فرهنگ نقد را در این وبسایت نهادینه و‌مورد استفاده قرار دهیم .
در ذیل نظر سرکار خانم دکتر نوری را در خصوص فرهنگ نقد می خوانیم :
در نقد باید به سه عنصر توجه کرد:
الف. واقعیت: منظور بیان آنچیزی است که واقعا در متن دیده می‌شود: دیدن و برجسته‌سازی نقاط قوت و ضعف در رویکردهای تحلیلی. دیدن و برجسته‌سازی نقاط ضعف در رویکردهای انتقادی با تصریح این که رویکرد ما انتقادی است و به نکات مثبت نمی‌پردازیم.
ب. مسئولیت‌پذیری: آوردن شواهد متنی مسئولانه برای هر یک از نقاط ضعف یا قدرت ذکر شده با هر رویکردی که نقد را آغاز کرده‌ایم.
ج. اخلاق: در این قسمت چالش‌های زیادی وجود دارد. برخی از صاحبنظران اساسا مخالف رعایت اخلاق نقد هستند و آن را لاپوشانی واقعیت تلقی می‌کنند اما عمدۀ صاحبنظران موافق رعایت اخلاق نقد هستند.
حال این سوال پیش می‌آید که چگونه اخلاق نقد را رعایت کنیم؟
پنج اصل جهانی در این مورد وجود دارد :
1.. نقد باید متمرکز بر اثر یا آثار صاحب اثر باشد و نه بر صاحب اثر
به عنوان مثال منتقد می تواند بگوید در این اثر خطای الف n بار تکرار شده
یا: من x اثر را بررسی کردم و دیدم که خطای مورد بحثم در n اثر وجود دارد.
2.. لحن نقد به جز در گفتمان‌های سیاسی رقابتی که بقای یک گفتمان مستلزم حذف گفتمان دیگر است نظیر انتخابات و …، در سایر گفتمان‌ها از جمله گفتمان‌های ادبی باید مثبت، ملایم، دوستانه و در جهت سازندگی باشد.
3.. در گفتمان‌های ادبی، ویرایش یا پیشنهاد یا دادن آلترناتیو از سوی منتقد عملی غیر اخلاقی است چرا که حق مالکیت مادی و معنوی اثر یا بخشی از اثر را زیر سوال می‌برد.
4. تشخیص دقیق فاصله کمال مطلوب از وضعیت موجود در آثار هنری از مهارتهای فنی است که منتقد اثر هنری باید داشته باشد تا بتواند نقش هدایتی خود را به درستی اعمال کند اما واجد شرایط آن بودن برای ورود به نقد امری اخلاقی به حساب می‌آید چون درجه سختگیری نقد باید متناسب با این تشخیص باشد.
5. باید توجه کرد که درجه سختگیری نقد با لحن نقد در تناسب نیست به عبارتی مجوز لحن تندتر را صادر نمی کند بلکه این آیتم متناسب با پیشینۀ توانمندی و سطح انتظار از صاحب اثر است.
آنچه گفته شد عمومی است و همه موارد آن با گفتگوهای این صفحه در ارتباط نیست. همچنین باید توجه داشت که این بیانیه‌ها مدام در حال به روز رسانی و تغییر هستند.

مقدمه ای بر تدوین فرهنگ‌ نقد شعر و‌آثار ادبی
به نام خداوند جان و خرد
کزین‌ برتر اندیشه بر نگذرد
با استعانت از درگاه الهی و‌ کمک و‌یاری بزرگان و فرهیختگان وادی شعر و ادب ، تصمیم گرفته شد تا فرهنگ نقد شعر و آثار ادبی را تدوین و‌سپس ترویج دهیم .
مایه ی افتخار و مباهات است این مهم در وبسایت شعر پاک صورت می پذیرد .
تاریخ کهن نقد
“دیون” در مبحث ۵۳ خود می‌گوید ارسطو را باید نقطه آغاز نقد ادبی دانست و بر این اساس تاریخ این پدیده دست کم تا سده چهارم پیش از میلاد به عقب می‌نشیند. ارسطو در بوطیقا در مورد بسیاری از آثار هنری دوران صحبت می‌کند و مفاهیم میمسیس و کاتارسیس را مطرح می‌کند که امروزه نیز در نقد اهمیت بسیاری دارند. افلاطون در همان دوران به شعر حمله می‌کند و آن را هنری دست دوم، تقلیدی و نادرست می‌داند. بهاراتا مونی در همین دوران در ناتیاشاسترا در مورد نمایش‌های سانسکریت و ادبیات کهن هند اظهار نظر می‌کند. فلسین مارسو معتقد است استقبال (پاستیش) بهترین نوع نقد ادبی است و با توجه به اهمیتی که گذشتگان به تقلید می‌دادند این نظر غریبی نیست.
سنت تفسیری مرسوم در ادیان ابراهیمی در سده‌های میانه را می‌توان از عناصر شکل دهنده مطالعات نقد ادبی دانست. از سده نهم میلادی نیز در ادبیات عربی آثاری برای نخستین بار مشخصاً در زمینه نقد نگاشته شده‌است که از این میان می‌توان نخست کتاب الحیوان و دوم کتاب البیان و التبیین نوشته جاحظ و کتاب البدیع نوشته عبدالله ابن المعتز را نام برد.
نقد ادبی در دوران مدرن بیشتر به سمت نظریه ادبی به معنای بحث و بررسی فلسفی در مورد ادبیات و موضوعات آن پیش رفته‌است. ارتباط این دو یعنی نظریه ادبی و نقد را می‌توان هم‌ارز دانست ولی هرگز همنهشت یا متباین نیستند. این موضوع البته جای مناقشه دارد. از جمله جان هاپکینز اصرار دارد نظریه ادبی و نقد ادبی فرقی با هم ندارند. عده‌ای نیز معتقدند نقد ادبی به معنای کاربرد عملی نظریه ادبی است.[۱]
[۱] . منبع: ویکی پدیا
نقد ادبی از دیدگاه ارسطو
ارسطو با نگرش منطقی به پدیده‌ها، همه‌چیز را قانون‌مند و نظم‌پذیر می‌دانست. او نخستین اندیشمندی بود که کوشید قوانین و اصول آفرینش ادبی را کشف و تدوین کند، شناخت آفریده‌های ادبی را به قاعده و نظم درآورد و اسلوب‌ها و موازینی برای سنجش و داوری آن‌ها ایجاد کند. به همین دلیل، این آموزگار نخست را به حق باید بنیان‌گذار و پدر شیوۀ منطقی نقد و نظریه‌پردازیِ ادبی دانست.
مهم‌ترین اثر به‌جا مانده از ارسطو در زمینۀ ادبیات و نقد ادبی، رسالۀ “فن شعر” است. البته ارسطو آثار دیگری نیز در زمینۀ نقد ادبی داشته که یا به‌طور کلی از بین رفته و از آن‌ها جز نامی به‌جا نمانده، یا تنها بخش‌های ناچیزی از آن‌ها باقی مانده است، مانند رساله‌هایی”دربارۀ شاعران” و رساله‌یی “دربارۀ ابداعات”.
همین رسالۀ “فن شعر” هم که از ارسطو به یادگار مانده، بنا بر بعضی قراین ناقص است و ناتمام، و به احتمال زیاد بخش‌هایی از آن از بین رفته است. ظاهراً مباحث اساسی این رساله یادداشت‌هایی بوده که ارسطو برای منظم ساختن اندیشه‌های خودش می‌نوشته و نگاه می‌داشته تا به موقع از آن‌ها در یک رسالۀ جمع‌بندی‌شدۀ مدون استفاده کند. اما از آن‌چه به‌جا مانده نیز به روشنی می‌توانیم برداشت و دریافتِ ارسطو از مباحث ادبی را بفهمیم، به اندیشه‌های او دربارۀ نقد ادبی و ادبیات پی ببریم، و قدرت تجزیه و تحلیل منطقیِ ارسطو و مهارتِ او در ارایۀ قیاس‌ها و استقراءهای خردمندانه را دریابیم.
رسالۀ “فن شعر” دارای بیست‌وشش بخش کوتاه است. چهار بخش نخستِ آن به تعریف شعر می‌پردازد و دربارۀ رابطه میان شعر و تقلید، منشاء و انواع شعر و انواع تقلید بحث می‌کند. بخش پنجم مقدمه‌یی است بر سه موضوع کمدی، تراژدی و حماسه. در بخش‌های شش تا بیست‌ودو به تعریف تراژدی و مشخصات آن می‌پردازد و مباحثی را دربارۀ اندازه و یگانه‌گی کردار، کردارهای ساده و پیچیده، دگرگونی و بازشناخت، اقسام بازشناخت، اجزای تراژدی، ترس و شفقت در تراژدی، اندیشه و گفتار در تراژدی، اجزای گفتار، تراژدی و عقده‌گشایی، سیرت اشخاص داستان، و اوصاف گفتار شاعرانه طرح می‌کند. سه بخش از آخرین بخش‌های رسالۀ “فن شعر” دربارۀ حماسه است، و در این سه بخش پس از بررسی ناقص و کوتاهی دربارۀ شعر حماسی، به بررسی شعر حماسی هومر، به عنوان نمونه می‌پردازد. در آخرین فصل رساله نیز به مقایسۀ بین تراژدی و حماسه پرداخته، با استدلالی منطقی ثابت می‌کند که تراژدی بر حماسه برتری دارد و از آن عالی‌تر است. یک فصل از رساله نیز به پاسخ‌گویی به بعضی از اشکالات منتقدان اختصاص یافته و در آن ارسطو خطاهایی را که در فن شعر ممکن است روی دهد، بررسی و تجزیه و تحلیل کرده است.
یکی از انگیزه‌های اساسی ارسطو در نگارش رسالۀ “فن شعر” پاسخ دادن به ایرادها و انتقادهایی بوده که افلاطون از دیدگاه اخلاق و دانش بر شعر و ادبیات وارد کرده بود، و رد شبهات مطرح شده از طرف او بود. افلاطون شعر را از جهت اخلاقی زیان‌آور و ویرانگر می‌دانست و از دیدگاه معرفت‌شناسانه آن را دور از حقیقت و فاقد ارزش علمی می‌پنداشت. او ارزش زیبایی‌شناسانۀ ادبیات را در نظر نمی‌گرفت یا ناچیز می‌شمرد و به‌جای آن از دیدگاه ارزش اخلاقی به ادبیات نگاه می کرد.
ارسطو برای پاسخ دادن به این شبهات و انتقادات، رسالۀ “فن شعر” را به رشتۀ تحریر درآورد. از دید ارسطو، ادبیات اعم از نثر و نظم و شعر، هم‌چون سایر هنرهای دیگر، بر مبنای دو شالودۀ اساسی بنیان گرفته است؛ یکی از این شالوده‌ها، طبیعت تقلیدگر ذهن و روح انسان است و دیگری، نیاز طبیعی‌اش به توازن، هماهنگی و ریتم است.
ارسطو بر این عقیده است که انسان به‌طور غریزی تقلیدگر است و از تقلید ماهرانۀ صورت‌ها و سیرت‌ها لذت می‌برد:
«شاهد این دعوی، اموری است که در عالم واقع جریان دارد. چه موجوداتی که چشم انسان از دیدن آن‌ها ناراحت می شود، اگر آن‌ها را خوب تصویر نمایند، از مشاهدۀ تصویر آن‌ها لذت حاصل می‌شود..»
(رسالۀ فن شعر ـ ترجمۀ دکتر عبدالحسین زرین‌کوب ـ بخش ۱)
هم‌چنین ارسطو گرایش به هماهنگی و توازن را در انسان سائقه‌یی طبیعی و غریزی می‌داند و معتقد است که ترکیب این دو گرایش طبیعی، سبب پیدایش شعر و ادبیات شده است.
ارسطو بر این نظر است که تقلید انواع گوناگون دارد. از دید او، تقلید ممکن است به صورت روایت موضوع از زبان دیگری باشد، یا آن‌که موضوع را از زبانِ خود گوینده و بی‌دخالت شخص راوی نقل کند، و یا ممکن است تمام اشخاص داستان را در حال حرکت و عمل تصویر نماید. و همین تفاوت‌های موجود در انواع تقلید است که منجر به پیدایش انواع شعر شده است.
ارسطو عقیده دارد که تکامل هجوسرایی منجر به پیدایش سبک و اوزان خاصی در ادبیات شد که آن را “اوزان ایامبیک” نامیدند و تکامل بعدی آن، سبب پیدایش کمدی در ادبیات شد. و تکامل ستایش‌سرایی منجر به “اوزان هروییک” شد که تکامل بعدی آن، به پیدایش حماسه انجامید، و سپس شاخه‌یی از حماسه‌سرایی به گونه‌یی خاص رشد کرد و به پیدایش تراژدی منجر شد: «و چون تراژدی و کمدی پدید آمد، شاعران هر یک بر وفق طبع و مذاق خویش یکی از این دو شیوه را در پیش گرفتند، بعضی‌ها به‌جای آن‌که شعر ایامبیک بسرایند، سرایندۀ کمدی شدند و برخی به‌جای آن‌که شعر هروییک بگویند، گویندۀ تراژدی گشتند.» (رسالۀ فن شعر ـ بخش۴)
ارسطو کمدی را تقلید اطوار شرم‌آوری می‌داند که موجب ریشخند و استهزاء می‌شود، و با وجود عیب‌ها و زشتی‌هایی که در آن هست، اما از آن گزندی به کسی نمی‌رسد.
هم‌چنین او تراژدی و حماسه را تقلید موزون از احوال و اطوار مردمان بزرگ و جدی می‌داند، با این تفاوت که حماسه بر خلاف تراژدی، همواره وزن واحدی دارد و شیوۀ بیان آن، نقل و روایت است. سپس ارسطو به تعریف تراژدی می‌پردازد و آن را چنین تعریف می کند: «تراژدی تقلید است از کار و کرداری شگرف و تمام، دارای درازی و اندازۀ معین، به وسیلۀ کلامی به انواع زینت‌ها آراسته، و آن زینت‌ها نیز هر یک به حسب اختلاف اجزای مختلف، و این تقلید به وسیلۀ کردار اشخاص تمام می‌گردد، نه این‌که به واسطۀ نقل و روایت انجام پذیرد و شفقت و هراس را برانگیزد تا سبب تزکیۀ نفس انسان از این عواطف و انفعالات گردد.» (رسالۀ فن شعر ـ بخش ۶)
مهم‌ترین اجزای تراژدی از دید ارسطو، این شش جزء هستند که تراژدی از آن‌ها ترکیب می‌یابد و ماهیتش توسط آن‌ها حاصل می‌گردد. این اجزا عبارت‌اند از: افسانۀ مضمون، سیرت، گفتار، اندیشه، منظرۀ نمایش، آواز.
ارسطو مهم‌ترین وظیفۀ تراژدی را ترکیب کردن و درهم‌آمیختن افعال و اعمال می‌داند و معتقد است که تراژدی تقلید کردار و زنده‌گی و نیک‌بختی و بدبختی است، و نیک‌بختی و بدبختی، هر دو از نتایج و آثار کردار و رفتار می‌باشند و غایت و مقصود زیستن، کیفیت عمل است نه کیفیت وجود، و بهروزی و تیره‌روزی مردمان به سبب کردارها و اعمال آن‌هاست و برخاسته از سیرت‌ها و خصلت‌های‌شان.
ارسطو افسانه و مضمون داستانیِ تراژدی را بر سیرت و خصلت اشخاص نقش‌پرداز در تراژدی مقدم می‌داند و اندیشه را در مرحلۀ سوم قرار می‌دهد. ارسطو سیرت را چنین تعریف می کند: «سیرت آن امری است که شیوۀ رفتار، یعنی همان طریقه‌یی را نشان می‌دهد که چون برای انسان مشکلی پیش آید آن طریقه را اختیار می‌کند و یا از آن طریقه اجتناب می‌نماید و به همین سبب در سخنانی که گوینده را در آن کم‌ترین امکان اختیار طریقه یا اجتناب از طریقه‌یی نیست، هیچ اثر خصلت و سیرت وجود ندارد؛ اما اندیشه در هر سخن که دلالت بر بودن یا نبودن چیزی می‌کند، یا به بیان فکری کلی می‌پردازد، وجود دارد.» (رسالۀ فن شعرـ بخش ۶)
گفتار در مرحلۀ چهارم قرار دارد و منظور از گفتار عبارت است از تبیین فکر به وسیلۀ الفاظ، و صفات و مختصات آن. پس از گفتار، آواز قرار می‌گیرد و در آخرین مرحله ترتیب منظرۀ نمایش، که اگرچه در عامه تاًثیر بسیار دارد، اما دورترین امور از فن شعر است و کم‌تر از هر جزء دیگر به صناعت شعر تعلق دارد.
به نظر ارسطو، افسانه‌هایی که مضمون تراژدی را می‌سازند، برای این‌که زیبا و هنرمندانه جلوه کنند، باید از نظم و ترتیب خاصی بین اجزا برخوردار باشند و متناسب و هماهنگ باشند و دارای اندازۀ معقول و به هنجار باشند.
حد زمانی که ارسطو برای تراژدی مجاز می‌شمرد، به میزانی است که در طی آن رشته‌یی از رویدادها که به صورت احتمالی یا ضروری در پی هم می‌آیند، قهرمان داستان را از شور بختی به شیرین‌کامی یا از بهروزی به تیره‌روزی بکشاند.
از دید ارسطو، افسانه و داستان تراژدی باید از وحدت کردار برخوردار باشد و وحدت کردار به این معنا است که اعمال و رفتارهایی که قهرمان تراژدی مرتکب می‌شود، با یکدیگر در ارتباطی منطقی و تنگاتنگ باشند و کل واحد و منسجمی را تشکیل دهند.
ارسطو وظیفۀ تراژدین‌ها را نه نقل درست و وفادار به واقعیت رویدادها، آن‌طور که در عالم واقع رخ داده‌اند، بلکه روایت امور به آن شیوه که ممکن است و می‌تواند اتفاق بیافتد، می‌داند و از این نظر مقام شاعر تراژدین را بالاتر و والاتر از مقام مورخ، و شعر را فلسفی‌تر از تاریخ می‌داند، زیرا: «شعر بیشتر حکایت از امر کلی می‌کند، در صورتی که تاریخ از امر جزیی حکایت دارد.» (رسالۀ فن شعر ـ بخش ۹)
و بر این اساس، ارسطو به این برداشت اساسی می‌رسد که شاعر بیشتر باید افسانه‌ساز باشد تا سازندۀ سخنان موزون، و جوهر ادبیات افسانه‌سازی و قصه‌پردازی است، نه سخن‌سرایی و نظم‌پردازی.
ارسطو تقلید صرف، بی‌تفسیر و بی‌نتیجۀ تراژدی را از کردارهای تام کافی نمی‌داند.
بر انگیزش ترس و شفقت یکی از مهم‌ترین وظایف و اهداف ادبیات از دیدگاه ارسطو است. ترس و شفقت ممکن است محصول منظرۀ نمایش باشد یا ممکن است که از ترتیب رویدادها پدید آید. به نظر ارسطو، ترس و شفقتی که از ترتیب حوادث به وجود می‌آید، ارزشمندتر و موثرتر است و این البته هنر بزرگی است که کار هر کسی نیست و تنها از عهدۀ شاعران بزرگ برمی‌آید.
ترس حاصل از تراژدی نباید دهشت‌ناک باشد، بلکه باید شفقت‌انگیز و ترحم‌آفرین باشد و اگر داستان تراژدی بر اساس رخ دادن قتل و جنایتی ساخته و پرداخته شده باشد، باید شرح ماجرا ایجاد ترسی همراه با شفقت کند. به عنوان مثال:
«برادر برادری را یا پسر پدر را به هلاکت می‌رساند یا مادر فرزند را یا فرزند مادر را هلاک می‌کند یا هر یک از این‌ها نسبت به دیگر کس در صدد ارتکاب جنایتی دیگر از این‌گونه برمی‌آید و البته این‌گونه موارد است که شاعر آن‌ها را برای موضوع تراژدی باید بجوید و برگزیند.» (رسالۀ فن شعر ـ بخش ۱۴)
کردارهای تراژیک معمولاً ناروا و ناعادلانه و زشت هستند. این گونه کردارها ممکن است آگاهانه، ارادی و تعمدی باشد، یا نادانسته و ناخواسته و غیر تعمدی. و بهترین نوع کردار تراژیک آن است که: «شخص نادانسته مرتکب عملی شود، و بعد از ارتکابش بر آن خطای خویش واقف گردد.» (رسالۀ فن شعر ـ بخش ۱۴)
از نظر ارسطو کردارهای تراژیک کردارهایی هستند که تغییر و تحول سرنوشت قهرمان در آن به وسیلۀ “دگرگونی و بازشناخت” انجام پذیرد و هم‌چنین لازم است که چنین تحولی از اصل و بنیان خود افسانه پدید بیاید، به گونه‌یی که یا به حکم ضرورت یا به حکم احتمال نتیجۀ منطقی وقایع قبلی باشد، نه این‌که تنها به دنبال رویدادهای دیگر و بدون ارتباط تنگاتنگ و ارگانیک با رویدادهای پیشین رخ دهد.
ارسطو دگرگونی را عبارت می‌داند از تبدل و تحول وضع فعلی به ضد آن، و بر این نظر است که این دگرگونی باید به حکم ضرورت و یا بر حسب احتمال پیش آید. او برای بازشناخت انواع گوناگونی قایل می‌شود و آن را به چند دسته تقسیم می‌کند: بازشناخت به وسیلۀ نشانه‌های مریی موروثی یا اکتسابی.
بازشناخت‌هایی که مطابق سلیقه و ذوق شاعر ابداع شده باشند و نه موافق آن‌چه در اصل وقایع داستان بوده است .
بازشناختی که با یاد آوری حاصل می‌شود، یعنی دیدن چیزی یک حس پیشین و فراموش شده را به یاد می‌آورد .
بازشناختی که از روی قیاس حاصل می‌شود.
بازشناختی که مبنای آن اعتماد شاعر بر قیاسی کاذب است که گمان می‌کند برای خواننده یا بیننده پیش می‌آید.
از میان این بازشناخت‌ها، نوع اول و دوم را ارسطو فاقد ارزش هنری و ضعیف می‌داند. اما افسانه به جز دگرگونی و بازشناخت، جزوِ مهم دیگری هم دارد که ارسطو آن را “واقعۀ دردانگیز” می‌نامد و چنین تعریفش می‌کند:
«واقعۀ دردانگیز کرداری است که سبب هلاکت یا موجب رنج می‌گردد. مانند مرگ در صحنۀ نمایش، شکنجه، جراحات و نظایر آن.» (رسالۀ فن شعر ـ بخش ۱۱)
نقد در عصر مشروطه
یکی از ویژگی‌های مهم ادبیات دوران مشروطه عنصر تندزبانی است که از آن به «ناشکیبایی زبانی» تعبیر می‌کنیم. این ویژگی در دو ساحت بروز می‌کند: یکی خشونت‌درون‌گروهی (یعنی هتاکی‌های ادیبان نسبت‌به یکدیگر) و دیگری برون‌گروهی (یعنی هتاکی به افراد و نهادهای خارج از حوزۀ ادبیات). هجو و تندزبانی در ادبیات کلاسیک ایران نیز وجود داشته است، اما این پدیده در ادبیات عصر مشروطه چند ویژگی دارد: اول هدف آن که از مباحث شخصی و حوزۀ خصوصی به عرصۀ اجتماع کشیده و به تندزبانیِ سیاسی بدل می‌شود. دوم عرصۀ انتشار آن که از دیوان‌های اشعار به روزنامه‌ها و نشریه‌های عمومی منتقل می‌شود. سوم، وجود نوعی شعر غیررسمی و بداهه است که شخص هجاگو قصد قطعی برای انتشار و عمومیت‌ دادن به آن نداشته، اما به دلایل مختلف منتشر شده است. در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و با ارائۀ نمونه‌های متعددی از خشونت لفظی در هر دو ساحت ذکرشده، تصویری از وضعیت ادبی عصر مشروطه ارائه می‌دهیم. سپس با بررسی وضعیت سیاسی ـ اجتماعی این دوران، انگیزه‌ها و علل بروز پدیدۀ خشونت ادبی را می‌کاویم. نتیجۀ این تحقیق نشان می‌دهد که اختلاف سیاسی، رقابت بر سر پایگاه اجتماعی، بی‌توجهی به صورت و ساختار شعر و ضعف در زبان ادبی و برجسته ‌کردن رذیلت‌های اخلاقی طرف مقابل انگیزه‌های بروز تندزبانی در این دوره هستند. همچنین بی‌ثباتی سیاسی و رواج هرج و مرج، بی‌اعتنایی به اصل مدارا و اصرار بر تعصب، علل اجتماعی و سیاسی رواج این پدیده هستند.
نقد ادبی از دیدگاه دکتر فاطمه سیاح
دکتر فاطمه سیاح یکی از نخستین صاحب نظران و نظریه پردازان تئوری و نقد ادبی در ایران است که در این زمینه تحصیلات دانشگاهی داشته و به طور علمی با نقد ادبی و تئوری های نوین ادبیات – در دوران خودش- آشنایی داشته است. او که در سال ۱۲۸۱ خورشیدی در شهر مسکو – در یک خانواده مهاجر ایرانی- تولد یافت. تحصیلات دبیرستانی و دانشگاهی خود را در همین شهر گذراند و از دانشکده ادبیات « اونیورسیته مسکو» در رشته ادبیات اروپا و نقد و تئوری ادبیات، موفق به دریافت دانشنامه دکتری شد. او رساله دکترای خود را در باره « آناتول فرانس» به رشته تحریر در آورد که با درجه عالی پذیرفته شد. سپس مدت چهار سال در کلاس های دانشگاهی مسکو به تدریس ادبیات اروپایی ، نقد ادبی و تاریخ ادبیات سرگرم بود. پس از آن در سال ۱۳۱۳ خورشیدی به ایران آمد و در همان سال در کنگره هزاره فردوسی شرکت کرد. در سال ۱۳۱۴ به خدمت وزارت فرهنگ در آمد و معاون اداره آموزش بانوان گردید. در سال ۱۳۱۵ دانش سرای عالی از دکتر فاطمه سیاح دعوت کرد که در آنجا به تدریس زبان های خارجه بپردازد. وزارت فرهنگ طی نامه ای از دانش سرای عالی خواست که از تدریس دکتر سیاح ممانعت کند، ولی چون دانش سرا، به شدت ، به وجود چنین استاد دانشمند و زبان شناسی نیازمند بود، از انجام این درخواست خودداری کرد، و تدریس زبان و ادبیات روسی با ورود دکتر سیاح به دانش سرای عالی آغاز شد و کرسی این زبان شروع به فعالیت کرد. در سال ۱۳۱۷ با وجود مخالفت های شدید تنگ نظران و مردسالاران عرصه فرهنگ، دکتر فاطمه سیاح به مقام دانشیاری دانشگاه تهران رسید و صاحب کرسی « روش تاریخ ادبیات و سنجش ادبیات زبان های خارجه» گردید و در سال ۱۳۲۲ خورشیدی، شورای عالی فرهنگ، کرسی استادی « زبان و ادبیات روسی» دانشگاه تهران را به او تفویض کرد و او – به عنوان نخستین استاد زن – استاد رسمی دانشگاه شد. از آن سال تا پایان عمر – سال ۱۳۲۶- او در مقام استادی درس تاریخ ادبیات و نقد ادبیات اروپایی، استاد دانشگاه تهران بود. او ، در مقام استادی، شاگردان زیادی تربیت کرد( دکتر سیمین دانشور یکی از شاگردان مشهور این استاد است) و برای نخستین بار نقد و تئوری های روز ادبیات اروپایی را در ایران تدریس کرد. دکتر فاطمه سیاح بحث و بررسی و نقد علمی و نوین ادبیات را در دانشگاه ها و نشریات و سایر محیط های فرهنگی – ادبی- علمی باب و رایج کرد.
دکتر سیاح، در مقام استادی صاحب نظر در ادبیات و نقد ادبیات اروپا، چنان جایگاه یکتا و بی همتایی داشت که با مرگ زودرس و نا به هنگامش – در سن چهل و پنج سالگی – کرسی درس های او در دانشگاه بدون استاد ماند و ناچار این درس ها برای چند سال تعطیل شدند. دکتر علی اکبر سیاسی ، رئیس دانشگاه تهران در آن سال ها، در این باره – در مجلس یادبودی که در تاریخ ۲۱ اسفند ۱۳۲۶، یک هفته پس از درگذشت دکتر سیاح – در تالار اجتماعات دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برگزار گردید، پس از تجلیل از مقام شامخ علمی دکتر فاطمه سیاح، طی خطابه ای که ایراد کرد، چنین گفت:« با فوت بانو فاطمه سیاح، دانشگاه تهران یکی از دانشمندترین استادان خود را از دست داد. کرسی درس ایشان عبارت از « سنجش ادبیات» و « ادبیات روسی» بود. چون برای تدریس « سنجش ادبیات» آشنایی به ادبیات چند زبان بیگانه لازم است، انجام این کار از عهده هر کسی بر نمی آید و بدبختانه این جانب تا این تاریخ کسی که صلاحیت تدریس این درس را داشته باشد در نظر ندارم. بنابراین دانشگاه ناگزیر است فعلاً این درس را تعطیل نماید.»سال ها بعد، دکتر ناتل خانلری در باره دکتر سیاح چنین نوشت:« فاطمه سیاح ، این خانم بزرگی که در نقد ادبی شاید نظیر او را کمتر به خود ببینیم.»مهم ترین آثاری که از دکتر سیاح در زمینه نقد ادبی، باقی مانده است عبارتند از:
یک- مقاله « کیفیت رمان»: این مقاله پاسخی است نقد آمیز به مقاله « رمان» احمد کسروی، که در طی آن دکتر سیاح مهم ترین نظریات خود را در باب نقد ادبی و در دفاع از ادبیات داستانی و رمان بیان کرده است. این مقاله در دو شماه ۴۳۰۰ و ۴۳۰۱ روزنامه ایران – در تاریخ بهمن ماه ۱۳۱۲ منتشر شد . کسروی مقاله « رمان» خود را در مجله « پیمان» منتشر کرده بود و در آن « رمان» را چیزی بی فایده و بلکه مضر خوانده بود، و دکتر سیاح در پاسخ انتقادی خود این نظر را نقد و با دلایلی علمی و مبسوط رد کرده و از حقانیت رمان و ارجمندی و سودمندی انکارناپذیر آن دفاع کرده است. به این مقاله و نظریات ارائه شده از طرف دکتر سیاح در آن ، در نوشته ای جداگانه خواهم پرداخت.
دو- مقاله « ادبیات معاصر ایران» که در مجله پیام نو – سال اول- شماره یک – مرداد ۱۳۲۲- منتشر شده، و در طی آن دکتر سیاح به بررسی انتقادی وضعیت نابسامان ادبیات معاصر ایران و به خصوص نثر و شعر و نقد ادبی در ایران روزگار خود پرداخته، و به دنبال ارائه گزارشی از آن، راهکارهایی برای برون رفت از این نابسامانی و آفرینش آثار ادبیات داستانی و شعری نوین ارائه کرده است.
سه – وظیفه انتقاد در ادبیات : متن سخن رانی دکتر فاطمه سیاح در نخستین کنگره نویسندگان ایران- در تیرماه سال ۱۳۲۵- است. متن این سخن رانی مهم ترین ارثیه ادبی به جا مانده از دکتر سیاح در زمینه نقد ادبی و حاوی مهم ترین نظریات و عقاید او در این باره است. و این نوشته نیز به بررسی، پژوهش و معرفی نظریات دکتر فاطمه سیاح در این سخن رانی اختصاص دارد.
چهار – نثر فارسی معاصرکه متن سخنان دکتر سیاح در نخستین کنگره نویسندگان ایران، پس از سخنرانی دکتر ناتل خانلری و در حاشیه آن است و در آن دکتر سیاح به بررسی نقدآمیز این سخنرانی و ضعف ها و کاستی های آن پرداخته است.پژوهش های ادبی دیگری نیز از دکتر سیاح ، در نشریات همزمانش ، منتشر شده که مهم ترین آن ها عبارتند از: مقام سنت در تاریخ ادبیات – موضوعات جاویدان و مطالب روزانه در ادبیات – موضوع رمانتیسم و رآلیسم از حیث سبک نگارش در ادبیات اروپایی – بالزاک و روش نو داستان نویسی – مادام دوستال- زن و هنر – مقام زن در ادبیات – زن در ادبیات جدید (فرانسه) – زن در ادبیات جدید ( انگلیس) – زن در ادبیات جدید آلمانی – تحقیق مختصر در احوال و زندگی فردوسی – نظریاتی چند در باب شاهنامه و زندگانی فردوسی – انتقاد دانشمندان اروپایی در باب فردوسی – آنتون چخوف( برای چهلمین سال وفاتش) – داستایوسکی ( مقدمه بر کتاب شب های روشن داستایوسکی – ترجمه دکتر زهرا خانلری) – میخائیل شولوخف ( سخنرانی در انجمن روابط فرهنگی ایران با شوروی) – وظیفه تعلیم و تربیت در شاهکارهای ادبی.این نوشته ها در نشریات ادبی و فرهنگی آن دوران از قبیل روزنامه ایران – مجله ایران امروز – مجله مهر – مجله سخن – نشریه انجمن آثار ملی – فردوسی نامه مهر – مجله پیام نو – مجله تعلیم و تربیت منتشر شده است.هم چنین بخشی از تقریرات درسی دکتر سیاح در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران( در درس ادبیات تطبیقی) به جا مانده است که شامل مطالبی در باره مکتب رمانتیسم – رمانتیسم در فرانسه ( مکتب شاتوبریان – ژوزف دو مستر – مارکی دوبونالد – مادام دوستال – شاتو بریان – آلفر دوموسه – آلفره دو وینیی ) – در باره چند نویسنده و متفکر آلمانی ( شیللر – گوته – هوفمان) و لرد بایرون است.اما مهم ترین آثاری که از دکتر سیاح ، در عرصه نقد ادبی، به جا مانده و در برگیرنده نظریات اساسی او در زمینه نقد ادبی هستند، عبارتند از: وظیفه نقد در ادبیات – کیفیت رمان – ادبیات معاصر ایران
دکتر سیاح در سخن رانی « وظیفه انتقاد در ادبیات» به بررسی ماهیت و اهمیت نقد ادبی و مهم ترین وظایف انتقاد ادبی، و انواع روش های نقد ادبی، و مقام و ارزش سنجش ادبی، و راه و رسم ها و راهکار های آن پرداخته است.در ابتدای سخن رانی، دکتر سیاح، در باره این که چرا چنین موضوعی را برای سخن رانی برگزیده، و حاضر شده است در برابر برجسته ترین دانشمندان و ادیبان ایران در باره آن صحبت کند، چنین توضیح داده است که انتقاد ادبی در ایران ضعیف ترین رشته ادبی است، در صورتی که نقش نقد ادبی در تحول و تکامل ادبیات جهانی، به ویژه در دوره های نوین، بسیار عظیم و انکار ناپذیر است، بنابراین پرداختن به این رشته بسیار مهم، و تا این حد ضعیف و عقب مانده در ایران، دارای کمال اهمیت است.
دکتر سیاح ، سپس، نقد ادبی را چنین تعریف کرده است:
« معمولاً انتقاد ادبی، فن تحقیق و تتبع در تالیفات ادبی، به منظور تعیین محاسن و معایب است، ولی بدیهی است که انتقاد ادبی نمی تواند محدود به همین حدود باشد، دایره آن وسیع تر و انواع انتقاد هم، به تناسب تنوع وظایف آن ، خیلی بیشتر است. انتقاد ادبی از طرفی جزو علوم کمکی تاریخ ادبیات شمرده می شود، و از طرف دیگر خود علمی مستقل و متکی به تئوری اختصاصی است.»سپس دکتر سیاح نقد ادبی را به دو بخش، تقسیم بندی می کند:
یک: نقد تاریخی – ادبی که وظیفه اش مطالعه انتقادی متون و مآخذ و اوضاع تاریخی ست که ادبیات ویژه ای را به وجود آورده است.
دو : نقد تئوریک که نقشی موثر در تکامل و رشد هر یک از دوره های تحول ادبیات دارد و وظیفه آن پرداختن به اصلاح و تکامل ادبیات و رفع نواقص و معایب، و تشخیص و برجسته کردن محاسن و مزایای آن است.
دکتر سیاح وظیفه انتقاد تئوریک را چنین تعریف کرده است:
« وظیفه انتقاد تئوریک یافتن طرق جدید تکامل، و نمایاندن معایب و محاسن یک اثر ادبی و کلیه ادبیاتی که در یک جهت سیر کرده است، به منظور اصلاح آن می باشد، و هم چنین تعیین موضوع هایی که باید مورد بحث قرار گیرد، بدین معنی که تعیین مجموعه افکار و منظورهایی که باید در هر دوره در ادبیات منعکس و پیروی بشود، از وظایف اساسی آن است.»دکتر فاطمه سیاح در تبیین تفاوت های انتقاد ادبی به عنوان علم کمکی و انتقاد ادبی به معنای علم مستقل، چنین توضیح داده است که انتقاد ادبی به معنی علم کمکی « وظیفه ای جز تهیه و تنظیم مواد و مطالبی که تدوین تاریخ مبتنی بر آن است، ندارد» و این انتقاد فقط با تاریخ ادبیات دوره های پیشین سر و کار دارد، و وظیفه دارد که در آثار ادبی موجود کاوش و کنکاش نماید و ماهیت آن را تجزیه و تحلیل کند ، ولی نمی تواند تغییری در آن بدهد و آن را اصلاح نماید، حال آن که انتقاد تئوریک ادبی که علمی مستقل، قائم به ذات، و خودپویا می باشد، علمی راهگشاست و به بررسی قوانین و روش های تکامل ادبی و معیار های خاص زیبایی شناسانه و زیبا نمایانه آن می پردازد و مقولات این علم از قبیل زشت و زیبا، و پست و والا، و نیک و بد را تعریف و مرزبندی آن ها را در اثر ادبی مشخص می کند.« علاوه بر آن، انتقاد در عین حال که ادبیات را از نظر ایدئولوژیک و تشخیص موضوع راهنمایی می نماید، هم چنین اصول ایجاد آن را در شکل و قالب ادبی تذکر می دهد. یعنی به ایجاد سبک خاص ادبی کمک می کند و شاید این وظیفه مهم ترین و دشوارترین وظایف آن باشد. زیرا سبک به معنی حقیقی کلمه یعنی طرز و طریقه بیان تفکر و روحیه اجتماعی در یک اثر ادبی.»دکتر سیاح انتقاد را به منزله حلقه اتصالی می داند که جامعه را به ادبیات پیوند می دهد و منتقد را ریخته گری می داند که افکار اجتماعی را در قالب ادبی می ریزد.او معتقد است که انتقاد به وجود آورنده نظریه ای است که ادبیات با اتکا به آن و بر مبنای آن سیر تکاملی را می پیماید و متناسب با منظورهای اساسی و وظایفی که آن تئوری برای ادبیات قائل می شود، نقد ادبی کمک می کند که ادبیات به منظور حقیقی و اصلی خود که همانا خدمت به جامعه می باشد، برسد.از نظر دکتر سیاح تاثیر انتقاد نه فقط در افکار و معانی بیان شده در یک اثر ادبی، بنیادی است، و نه فقط در ایجاد جهان بینی که پایه و اساس سبک هنرمند به شمار می رود، ژرف و همه جانبه است، بلکه به طور مستقیم در شکل یک اثر ادبی نیز اثر بخش است، زیرا شکل ظاهری اثر ادبی وابستگی کامل با مضمون و معنای آن دارد و هر معنایی در شکل خاص خود جلوه گر می شود و این دو واحد مرتبط، یگانگی اندام واری را تشکیل می دهند.دکتر سیاح معتقد است که قانون وحدت شکل و مضمون که ارسطو در « بوطیقا» طرح نموده، مقیاس اساسی است که به وسیله آن کمال هر اثر ادبی آزمایش می شود، و انتقاد هم به استناد آن معیار، درجه مطابقت بین آن چه را که یک هنرمند قصد داشته در اثر معینی جلوه گر سازد، با این که چگونه و تا چه میزان قادر به نیل به این مقصود گردیده است، تعیین می نماید.

این کامنت ادامه دار است و‌به مرور زمان مطالبی بدان اضافه خواهد شد و در پایان از اعضای محترم و‌میهمانان گرامی تقاضا خواهد شد که آن را بررسی و‌نظر خود را اعلام‌فرمایند

نوشتن یک نقد
برای نقدِ یک نوشته یا شعر باید موارد زیر را انجام دهید:
توصیف کنید: به خواننده، احساسی از هدف و هدف کلی نویسنده را بدهید
تجزیه و تحلیل: بررسی کنید که ساختار و زبان متن چگونه معنای آن را منتقل می کند
تفسیر: اهمیت یا اهمیت هر قسمت از متن را بیان کنید
ارزیابی: درباره ارزش یا ارزش کار قضاوت کنید.
مهم :
1_ این قضاوت باید با بیانی محترمانه صورت پذیرد.
2_ فقط اثر مورد نقد قرار گیرد نه شخصیت صاحب اثر
قالب بندی یک نقد
در اینجا دو ساختار برای نقد وجود دارد، یکی برای غیرداستانی و دیگری برای داستان/ادبیات.
قالب نقد برای آثار غیرداستانی
معرفی نام نویسنده و اثر
بررسی کلی موضوع و خلاصه استدلال نویسنده
جمله متمرکز (یا پایان نامه) که نشان می دهد چگونه کل کار را برای بحث یا عناصر خاصی که در مورد آن بحث خواهید کرد تقسیم می کنید.
توصیف عینی یک نکته اصلی در کار
تجزیه و تحلیل دقیق چگونگی انتقال یک ایده یا مفهوم توسط اثر
تفسیر مفهوم
تکرار توصیف، تحلیل، تفسیر در صورتی که بیش از یک مفهوم اصلی پوشش داده شود
نتیجه یا تفسیر کلی
رابطه تفاسیر خاص با موضوع به عنوان یک کل
ارزیابی انتقادی از ارزش، ارزش یا معنای اثر، اعم از منفی و مثبت
قالب نقد داستان/ادبیات
معرفی نام نویسنده و اثر
خلاصه / شرح مختصر کار به عنوان یک کل
جمله متمرکز که نشان می دهد چه عنصری را می خواهید بررسی کنید
نشانه کلی اهمیت کلی کار
توصیف تحت اللفظی اولین عنصر یا بخش اصلی کار
تجزیه و تحلیل دقیق
توصیف تحت اللفظی عنصر اصلی دوم
تجزیه و تحلیل دقیق
تفسیر (شامل، در صورت لزوم، رابطه با اولین نکته اصلی)
و غیره
تفسیر کلی عناصر مورد مطالعه
در نظر گرفتن آن عناصر در چارچوب کار به عنوان یک کل
ارزیابی انتقادی از ارزش، ارزش، معنا یا اهمیت کار، چه مثبت و چه منفی
ممکن است در هر نقدی از شما خواسته نشود که یک اثر را ارزیابی کنید و فقط آن را تحلیل و تفسیر کنید. اگر از شما درخواست پاسخ شخصی می شود، به یاد داشته باشید که ارزیابی شما نباید بیان یک نظر شخصی بدون پشتوانه باشد. تفاسیر و نتیجه‌گیری‌های شما باید بر اساس شواهدی از متن باشد و از ایده‌هایی که در مقاله به آنها پرداخته‌اید، پیروی کنند.
همچنین به یاد داشته باشید که یک نقد ممکن است ارزیابی مثبت و همچنین منفی را بیان کند. نقد را با انتقاد به معنای رایج کلمه، یعنی «اشاره به ایرادات» اشتباه نگیرید .

افراد کوچک را بزرگ. نکنید که بزرگان شما را خوار و ذلیل خواهند کرد.
‌ «به این دلیل شعر از تاریخ برتر و مهم تر است که شعر بخشی مهم از تاریخ را می آفریند و تاریخ هیچ آفریده ای ندارد، جز عبرت .»
تاریخ همانند سیاه چاله ای ست که‌ چکیده ی ذهن بشر و تصاویر زشت و‌ زیبای خلق شده از او را در خود می بلعد.
آنان که در نقد صحیح به اخلاقیات ، شعر، آثار ادبی ، مسایل اجتماعی و سیاسی و غیرو می پردازند ، خواسته یا نا خواسته در پی آنند نه تنها ارزش های فرهنگی را متعالی‌ و بشر را به بهترین روش های زندگی رهنمون‌باشند ، بلکه درون مایه تاریخ را به سمت زیبایی ها سوق می دهند .
با حضور در کارگاه تدوین نقد شعر و آثار ادبی با ارایه ی نظر های ارزشمند خود ، ما را در انجام این کار مهم یاری فرمایید

درودها

و با پوزش از تاخیر ولادت شاه مردان و روز مرد و پدر را به شما تبریک می‌گویم

🌹🍃🌹

بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام و عرض ادب و ارادت به همکاران استادان و ارجمندان به ویژه جناب استاد طارق خراسانی نازنین که مقوله نقد ادبی را در این مجال نگاشتند
نقد همانگونه که از ان بر ای اید، اذزش گذاری است.
نقد ادبی یک شعر یا مطلب به این معنیست که ما ارزش‌های درونی آن را تبدیل به یک مقیاس و یا عدد نماییم و من حیث المجموع به آن ارزش گذاری و یا بهایی بدهیم.
نقد فقط محدود به بیان کردن نقایص و کاستی‌ها نیست بلکه بروز و ظهور دادن نقاط قوت و ارزش‌های مثبت یک مطلب ادبی یا شعر نیز می‌شود.
نقد ادبی همانند ترازویی است که در یک کفه آن ارزش‌ها و زیبایی‌های یک مطلب ادبی یا شعر نهاده شده و در کفه دیگر آن نقایص و کاستی‌های آن قرار داده می‌شود.
چه بسا مطالب و شعرهایی که کاستی‌هایی از نظر ادبی و عروض دارند اما بسیار دلنشینند و برعکس آن چه بسیار شعرهایی که از لحاظ عروض و دستورات ادبی بسیار محکمند اما دلنشین نیستند.
یک نقد ادبی باید هر دو نقص را برطرف کند هم به جان مایه شعر یا مطلب بپردازد و هم به دستورات ادبی و زبانی شعر تاکید نماید
لذا نقد مجموعه‌ای از دیدگاه‌های متفاوت است که تمامی نکات فوق را در برگیرد و بدون اغماض بیان دارد تا به هدف خود برسد و در نهایت مخاطب را تحت تاثیر خود قرار دهد نقد ادبی فقط طرفدار گوینده و یا مولف مطلب و شعر نیست بلکه طرفدار مخاطب نیست باید باشد و خواسته های مخاطب را در تظر گیرد.
البته که در اینجا هدف از نقد اغماض و چشم پوشی از نقایص و کمبودها نیست بلکه توجه هماهنگ و همسان به مطالب ادبی و شعر از لحاظ دستوری منطق و معانی و همچنین تقابل آن با ذهن مخاطب است.
در پایان باز هم سپاسگزاری می‌کنم از جناب استاد خراسانی نازنین که این صفحه بسیار بسیار ارزشمند را در اینجا گشودند به امید اعتلای فرهنگ و ادب پارسی
🌺🌿🌺🌿🌺🌿

درود استاد طارق عزیز
بسیار بهره بردم از مطالبی که درج فرمودید در مورد این مقوله که بسیار مهم و شرحش بسیار گسترده و بسیط است و مختصر و کامل شما بیان فرمودید که جای تشکر دارد
تنها نکته ای که با اجازه بزرگان لازم دیدم در این محفل صمیمی بیان کنم و از نظر حقیر مهم ترین بخش ان است صداقت در بیان اصالت یک اثر است و موجب کشیدن علم و هنر به قهقرا خواهد شد
متاسفانه به وفور دیده شده که غلو و بزرگ نمایی یک اثر کوچک و بلعکس کوچک جلوه دادن یک اثر خالی از هنر بصورت تعمدی و خود خواسته و قرار قبلی بزرگ ترین ضربه را به بدنه ی هنر خواهد زد و تاثیر ان هم بر صاحب اثر و هم خوانندگان نقد و هم نقاد ان اثر بسیار جبران ناپذیر خواهد بود

درود بر شما و سپاس فراوان
پاینده و پیروز باشید
🌺🌺🌺👏👏👏❤️❤️❤️

نحوه ی نقد خانم دکتر فریبا نوری در شعر انار تاجش را داد:

این باغ شکست خورده باجش را داد
هر شاخه به دست خود خراجش را داد

پاییز نشست بر سر تختش باز
افتاد به خاک انار و تاجش را داد!

#رحیمی_رامهرمزی

این شعر علاوه بر آن که در فرم و ایده موفق است، دارای نوآوری و برجستگی نیز هست:
نوآوری اش از مشاهده‌گری دقیق شاعر آمده است:
دیدن تاج بر سر انار
ارجاع به پادشاه فصل‌ها: پاییز
روایت‌سازی پنهان: انار تاج پاییز را ربوده (و یا برداشته) بود
روایت‌سازی آشکار: باغ شکست خورده و پرداخت باج و خراج این شکست
نمادپردازی انار و ارجاع به قصه‌های خلقت و رابطه ‌اش با هبوط و افتادن به خاک
تلفیق مفهومی همه عناصر فوق با نسبتی مناسب جهت برقراری ارتباط عاطفی و اندیشگانی مخاطب با شعر
عالی

درود بر جناب استاد خراسانی بزرگوار
از اینکه وقت ارزشمند خود را صرف آموزش و یاد دادن نکات ظریف ادبی به دوستان می کنید صمیمانه قدردانی می کنم و امیدوارم خداوند توفیق آموختن بیش از پیش را از جنابعالی و سایر دوستان را به اینجانب عطا فرماید 🌹🌹🌹

با سلام و‌درود خدمت دوستان عزیز

این کارگاه همچنان تا تدوین فرهنگ‌ نقد شعر و آثار ادبی مفتوح و‌فعال می باشدتدوین فرهنگ‌مذکور زمانبر بوده و شاید چندین ماه به طول انجامد .خوشبختانه خارج‌ از سایت شعر پاک عزیزانی نیز در حال فعالیت و‌ همکاری می باشند قطعا پس از پایان کار نتیجه جهت بررسی و‌ اعلام‌نظر نهایی به استخضار شاعران پاک خواهد رسید.

در پناه خدا🌹

درود بر استاد طارق گرامی و بزرگوار …
تلاش شما برای گسترش فرهنگ نقد ستودنی ست استاد عزیز …
از مطالب شما بهرمند گردیدم …
سپاسگزارم …🙏🙏🙏🌺🌺🌺

استاد ارجمند جناب طارق خراسانی
نقد سازنده است در صورتی که نقاد شخصی آگاه و علاقمند به زبان شیرین فارسی باشد.
من فقط شعر را برای اظهار نظر دوستان و استادان شعر و نقد منتشر می کنم و همین جا از شما و همه ی کسانی که اشعار مرا می خوانند نظر خود را می نویسند سپاسگزارم.
🌸👏👏🌸👏👏🌸👏👏🌸

سلام و عرض ادب استاد طارق عزیز

بسیار عالی است که فرهنگ نقد را ترویج دهیم و این مقاله و همچنین نقطه نظرات نگاشته شده بسیار مفید بودند. جامعه ی ما متاسفانه از نقد خوب یا بی بهره است یا کم بهره می برد که با ترویج فرهنگ نقد می توانیم به اعتلا و رشد در تمام زمینه ها بهم دیگر کمک کنیم. اگر هدف کمک کردن باشد می بایست شیوه ی صحیح نقد کردن را هم بیاموزیم. نقد بالطبع تلخ است و پذیرش آن از سوی نقد شونده دشوار است. اما می توان گزندی نقد را با مهربانی کم کنیم. گاهی اوقات هر راست نشاید گفت. وقتی موجبات دلسری مخاطبی فراهم آید و نقد کمک کننده نباشد چرا باید نقد کرد؟ بهتر است صبر کرد زمان نیز معلم خوبی است. البته باید فرهنگ نقدپذیری را هم ترویج دهیم. عدم برداشت صحیح از نقد مشکل ایجاد می کند. ما می دانیم همه ی ما ممکن است خطاها و اشتباهاتی داشته باشیم اما وقتی مورد نقد قرار می گیریم آشکار شدن نقصانمان ما را برافروخته می کند. مشکلی نیست فقط کافی است آن را برطرف کنیم گاهی از قضاوت دیگران ترس و واهمه داریم. مثلاً اینکه دیگران من را جاهل بدانند یا من را در شعر و در سواد ضعیف بدانند. در نهایت اگر فردی واقعاً روحیه نقدپذیری ندارد و ما تاثیری در نقد نمی بینیم می توانیم نقد را به زمان های دیگری موکول کنیم. انسان ها تغییر می کنند. ممکن است در آینده همان شخص روحیه نقدپذیری بیشتری پیدا کند و یا ممکن است ما هم شیوه های بهتری برای بیان نقد و نقطه نظرات خود پیدا کنیم.

متشکرم از مطالب خوب و ارزشمندی که به یادگار گذاشتید.

قلمتان تابان 🌺